کاهش بارندگی و افت سطح آبهای زیرزمینی ناشی از تغذیه نشدن از ناحیه باران
و برداشتهای بیش از اندازه از منابع آبی موجود در استان، رفتهرفته وضعیت
آبهای زیرزمینی را بدتر کرده است و این روزها شاهد نشست زمین و افت شدید
سطح آبهای زیرزمینی در دشتهای استان هستیم.
دشت شامل سفرههای آب زیرزمینی واحد است. 19 دشت در استان وجود دارد اما به
دلیل برداشتهای بیرویه و کاهش بارندگی 14 دشت استان «ممنوعه» و «ممنوعه
بحرانی» هستند؛ یعنی هیچ مجوزی برای برداشت آب برای کشاورزی و صنعتی از این
دشتها صادر نمیشود و تنها برای تامین آب آشامیدنی، مجوزهای جدید صادر
میشود.
کیفیت آب این دشتها بهدلیل کاهش بارندگی و برداشتهای بیرویه روز به روز
کاهش مییابد و وابستگی مردم استان به منابع آبی انتقالی تشدید میشود؛
چراکه منابع داخلی دیگر کفاف نیاز را نمیدهند و کیفیت لازم را نیز
ندارند.
14 دشت «ممنوعه» و «ممنوعهبحرانی»
مدیر حفاظت و بهرهبرداری منابع آب شرکت آب منطقهای استان، درباره وضعیت
دشتهای آبی استان، میگوید: استان 19 دشت دارد که منبع تامین آب هستند. به
دلیل تغذیه نشدن و برداشت بیش از اندازه، 14 دشت دیگر قابلیت برداشت
ندارند؛ چراکه این دشتها با افت سطح آب زیرزمینی و کسری آب مخزن مواجه
هستند.
«محمدرضا حکیمی» میافزاید: از این 14 دشت، دشتهای یزد- اردکان، ابرکوه،
بهادران و چاهک-شهریاری، وضعیت بدتری دارند و اصطلاحا، دشتههای ممنوعه
بحرانی هستند؛ چراکه این دشتها علاوهبر افت سطح آب و کسری مخزن، با
پدیدههای دیگری ازجمله نشست زمین یا تغییر کیفیت آب هم مواجه شدهاند.
وی ادامه میدهد: افت سطح آب در دشتهای استان از 5 سانتیمتر در کویر
درهانجیر بافق تا بیش از یک متر در دشت چاهک- شهریاری متفاوت است. با توجه
به وضعیت نامناسب تغذیه دشتهای استان، پیشنهاد ممنوعیت برداشت آب از 2
دشت آزاد استان نیز به وزارت نیرو اعلام شده است که شامل دشت کویر سیاهکوه
اردکان و دره انجیر بافق هستند.
مدیر حفاظت و بهرهبرداری منابع آب شرکت آب منطقهای استان اظهار میکند:
به این ترتیب، تنها 3 دشت آزاد در استان وجود خواهد داشت که شامل
الهآباد، ریگ زرین و ساغند هستند. آب این دشتها، چه به لحاظ کمیت و چه به
لحاظ کیفیت، قابل استفاده نیست و هیچ مجوزی تاکنون برای برداشت آب مطرح
نشده است.
وی یکی از تهدیدهای جدی دشتهای استان را برداشتهای بیرویه اعلام میکند و
میافزاید: در مجموع، 3873 حلقه چاه در دشتهای استان وجود دارد که 2280
حلقه آب چاه کشاورزی و مابقی آشامیدنی و صنعت است. 220 حلقه چاه غیرمجاز
نیز در دشتهای استان وجود دارد.
حکیمی میگوید: امسال 24 حلقه چاه غیرمجاز در استان پلمب شده است و با هر
گونه برداشت غیرمجاز از دشتهای استان برخورد خواهد شد؛ چراکه وضعیت چاهها
بحرانی و سطح آب روز به روز در حال افت است.
وی درباره گلایه برخی کشاورزان از مسدود کردن چاههای قدیمی به دلیل
غیرمجاز بودن، میافزاید: بر اساس مصوبه سال 89 مجلس شورای اسلامی، مالکان
چاههای قبل از سال 85 باید در فرجه زمانی مشخصشده، به ثبت چاه مزبور
اقدام میکردند و درخواست آنها بررسی و سپس مجوز صادر میشد.
این مسئول ادامه میدهد: کسانی که در بازه مطرحشده، به ثبت چاه اقدام
نکردهاند، چاههایشان غیرمجاز تلقی و پلمب میشود، اما حتی برخی چاههای
ثبتشده نیز موفق به دریافت مجوز نشدند؛ چرا که صدور مجوز برای چاه به
شرایطی وابسته بود که باید لحاظ میشد؛ ازاینرو همه چاهها مجاز به
دریافت مجوز نمیشدند.
اجرای طرح احیا و تعادلبخشی
مدیر حفاظت و بهرهبرداری منابع آب شرکت آب منطقهای استان برای حفاظت از
منابع آبی، از اجرای طرح احیا و تعادلبخشی مصوب شورای عالی آب کشور در
استان در سالهای اخیر، خبر میدهد و میافزاید: این طرح شامل 15 پروژه است
که ازجمله آنها میتوان به نصب کنتور هوشمند و اصلاح و تعدیل پروانهها،
اعزام گروههای گشت و بازرسی برای برخورد با چاههای غیرمجاز و ایجاد
تشکلهای آب بران است.وی از نصب 1498 کنتور برای چاههای استان خبر میدهد و
میافزاید: با اقدامات انجامشده، نیمی از چاههای کشاورزی استان برای
مدیریت مصرف و اعمال محدودیت برداشت از منابع آب زیرزمینی به کنتور مجهز
شده است.
حکیمی اظهار میکند: میزان برداشت آب از چاههایی که به کنتور مجهز شده،
مشخص است و کارت شارژ نیز برای مالکان چاهها صادر میشود. مالک باید
سهمیه برداشت آب تعیینشده را مدیریت کند؛ به این ترتیب جلوی اضافه برداشت
از آبهای زیرزمینی گرفته میشود.
این مسئول اعلام میکند: بیشترین کنتورهای نصبشده در استان 555 عدد مربوط
به شهرستان ابرکوه، 360 کنتور مربوط به شهرستان خاتم و 103 کنتور مربوط به
شهرستان یزد است.
اجرای طرح خاموشی چاههای کشاورزی
مدیر حفاظت و بهرهبرداری منابع آب شرکت آب منطقهای استان از دیگر اقدامات
صورتگرفته در استان برای مدیریت برداشت آب از دشتها را اجرای طرح خاموشی
چاههای کشاورزی عنوان میکند و میافزاید: این طرح با همکاری کشاورزان در
تمام دشتهای استان اجرا شده و میشود؛ به این ترتیب چاههای کشاورزی در
فصل زمستان در زمانهای اعلام شده، خاموش میشوند.
وی درباره تاثیر اجرای این طرح میگوید: در اثر اجرای این طرح در تمام
دشتهای استان در سال گذشته، 44 میلیون مترمکعب صرفهجویی آب اتفاق افتاد
که تاثیر بسزایی در تغذیه سفره آبهای زیرزمینی داشت؛ ازاینرو امسال نیز
این طرح اجرا میشود.
حکیمی توضیح میدهد: تقویم خاموشی زمستانه تهیه شده است و همه چاههای
کشاورزی استان طی 2 مرحله به مدت حداقل 45 روز خاموش میشوند. این طرح از
آذرماه آغاز شده است و تا پایان بهمن، ادامه دارد و زمینهسازی برای تحویل
حجمی آب و نصب کنتور است.
برداشتهای آب در دشتهای استان
اکنون 3873 حلقه چاه، 2630 رشته قنات و 387 دهنه چشمه برای برداشت آب در
دشتهای استان وجود دارد. 82 درصد از این آب در بخش کشاورزی، 11 درصد در
بخش آشامیدنی و 7 درصد در بخشهای صنعت و خدمات مصرف میشود.