هر چند شش ساله است ولي رفتارهاي بد و گاهاً غيرقابل تحملي دارد و اين رفتارها هر روز و هر روز ادامه پيدا ميكند به طوري كه والدينش را ناگزیر به تنبیه فیزیکی او میکند اما برخلاف انتظار اين تنبيهات نيز تغییر مثبتی در وی ایجاد نميكند.
مادر جوانش ميگويد؛ انگار کودک شش سالهاش میفهمد که با لجبازیهایش قرار است تنبيه شود اما هیچ اهمیتی به اين موضوع نمیدهد.
وي كه با روشهای مختلفی براي رفع مشكل كودكش دست به یقه شده و آخر هم مانند بسیاری از والدين به تنبیه او بسنده کرده است، اظهار ميكند: «فرزندم حتی بدرفتاریهای مرا با فحاشی و ناسزاگوییهایش تشدید میکند و حالا من ماندم و یک سوال بیجواب؛ آیا فرزندم بیمار است؟!»
لجبازی و پرخاشگری؛ دو مقولهي مجزا
دکتر «عباس متولیپور» رییس مرکز اورژانس اجتماعی استان یزد با اشاره به این که لجبازی، ناسزاگویی و پرخاشگری در کودکان اختلالاتی مجزاست، اظهار میکند: این اختلالات به ویژه لجبازی و پرخاشگری کودکان کاملاً از هم مجزا هستند اما این که چگونه باید با این رفتارها در کودکان برخورد کنیم، مقولهای است که باید در مرحله ابتدایی ریشهیابی شود.
وی با بیان این که فاکتور خانواده به عنوان اولین عامل در بروز اين اختلالات مطرح میشود، میگوید: در کودکانی با سنین کمتر از هفت سال، نقش خانواده مهمترین فاکتور موثر محسوب ميشود ولي برخی از اختلالات همچون لجبازي عمدتاً ناشی از نارساییهای عصبی و بیشفعالی هستند و در اين موارد خانواده محور اصلی ریشه اختلال به شمار نميآيد چرا كه بخشی از آن به دوران بارداری و فرآیند زایمان مادر بستگی دارد.
ضرورت توجه به فاکتور خانواده
این روانشناس کودک با بیان این که توجه به فاکتور خانواده به منظور رفع این اختلالات در کودکان ضروری است، تصریح میکند: دارو درمانی، رفتار درمانی، درمانهای شناختیرفتاری و بازی درمانی، راهکارهای ضروری در راستای رفع این اختلالات هستند با ذكر اين نكته كه دارو درمانی در هنگامي که ریشهی مشکل از خانواده نباشد بايد مورد استفاده قرار گيرد.
وی حذف و اصلاح الگو و مدلهای بدرفتاری در خانوادهها را اولویت اصلی در اين رابطه ذكر و اضافه میکند: بعضاً اين امكان وجود دارد كه بددهني يكي از بزرگترهاي خانواده یا آشنايي كودك با شخصیت بدرفتار يكي فامیل و آشنایان، منجر به بروز چنين رفتارهايي در وي نيز شود.
متولیپور بروز رفتارهای سوء کودکان را یکی از عوامل برآمده از تشنج، ناسازگاری و اختلافات والدین عنوان ميكند و میگوید: استفاده بیش از حد از گوشی موبایل، تلویزیون و بازی های مجازی نيز در بروز اين رفتارها تاثیرگذار است.
وي با اشاره به نقش تغذيه در اين رابطه، اظهار ميكند: فاکتورهای جسمی کودکان همچون سوء تغذیه، کمبود ویتامینها، کلسیم، فقر آهن و اسید آمینه، بدغذایی و عاداتهاي غذايی نامناسب نیز در بروز این اختلالات موثر هستند.
وی با تاكيد بر تنظیم زمان خواب کودکان، بیان میکند: تنظیم زمان خواب کودکان بسیار مهم است چرا كه کودکی که از خواب درست، کافی و منظمی برخوردار نباشد، رفتارهای خوب و مناسبی نخواهد داشت و پرخاشگر ميشود.
این مسئول از تاثیر سوء استفاده از تنقلات نامناسب، شکر و کاکائو و مواد دارای مواد افزودنی و رنگها در بروز اين اختلالات یاد كرده و مصرف این قبيل موارد را برای کودکان توصیه نمیکند.
خوش رفتاری؛ کاهنده موثر اختلالات
متوليپور خوش رفتاری، تشویق و توجه به کودک را از رفتارهای کنترلکننده و کاهنده موثر در اختلالات پرخاشگری، لجبازی و ناسزاگویی در کودکان میخواند و میگوید: مدیریت رفتارهای بد، بیتوجهی به برخی از رفتارهای جزئی کودک و اعمال قوانینی هرچند جزئی و کوچک در خانواده در كنترل اين اختلالات بسیار تاثیرگذار و ضروري است.
رییس مرکز اورژانس اجتماعی یزد با بیان این که رفتارهای کودک تا زمان اختلال در کار خانواده و خود، نگران کننده نیست، تصریح میکند: خانوادهها حتماً برای تشخیص علت رفتارهای کودکشان به روانشناسان مربوطه مراجعه كنند، هر چند كه به طور معمول نيز انجام دوره اي چکاپ مشاورهای و روانشناسی براي كودك از اقدامات پیشگیرانه و موثر است.
تقلید کودکان از ناسزاگویی والدین
«مهین ذوالفقاری» مدیر کلينیک تخصصی اعصاب و روان بهمن یزد در مورد ناسزاگويي كودكان و نقش خانوادهها در بروز اين اختلال در كودكان ميگويد: والدین در چنين مواردي باید به طور کلی ناسزاگویی را ترک کنند و حتی پس از ترک اين عمل به کودک خود توضیح دهند که رفتار قبلی آنها صحیح نبوده است.
وی کنترل محیط و تعاملات کودک را نيز در اين رابطه بسیار حائز اهمیت میداند و میگوید: والدين باید با دور کردن کودک از محیطهای ناسالم، دوستان و رفت و آمدهای مناسبی را جایگزین آنها کنند و حتی بهتر است والدین به طور ویژه از دو سالگی یعنی زمانی که کودک تقلید کلامی رو به پیشرفتی را نشان میدهد به این نکته توجه جدی داشته باشند.
این مسئول با تاکید بر این که والدین با دقت بیشتری کارتونها، فیلمها و بازیهای رایانهای را برای کودکانشان انتخاب کنند، میگوید: روشهای سختگیرانه والدین عامل افزایش رفتارهای پرخاشگرانه به خصوص ناسزاگویی در کودک است، به همین منظور تغییر شیوههای تعامل با کودک از تثبیت این رفتار جلوگیری میکند.
وی با تاکید بر این که والدین نباید در مقابل فحاشی کودک هیچگونه واکنشی نشان دهند، خاطرنشان میکند: در واقع آنها باید کاملاً حرکات او را نادیده بگیرند تا حس کنترل کردن دیگران در او تقویت نشود، از طرفی با شنیدن حرفهای زشت کودک نیز نباید بخندند بلکه باید با او صحبت کنند و برایش توضیح دهند و به او وعدههایی مانند این که اگر حرفهای ناپسند نزند یا در مهمانی رفتار نامناسبی نداشته باشد، پاداش خواهد گرفت، بدهند.
ذوالفقاری ایجاد کردن موقعیتهایی نشاطبخش با حس دوستداشتنی بودن برای کودکان را ضروری میداند و میگوید: والدین ضمن ایجاد چنین موقعیتی باید به درمان حالات افسردهوار کودکانشان بپردازند و این حس را نيز در تمام تعاملات بگنجانند تا از افسردگی و اضطراب کودکان کاسته شود.