به گزارش «تابناک یزد»، ساختمان اين بنا كه در مجاورت ميدان معروف اميرچخماق يزد واقع شده، داراي ۷۲۰ مترمربع مساحت است و در سال ۱۲۶۶ هجري شمسي به دستور «سيد علي اكبر كلاهدوز» كه تجار بلند آوازه بوده، بنا شده است.
روزگاري نيز دو قنات به اسامي «رحيم آباد» و «زارج» از زير اين بنا عبور مي‌كرده كه هنوز هم قنات دو هزار ساله زارچ با ۷۵ كيلومتر طول كانال، در زير حياط اين عمارت در جريان است.
علاوه بر كلاهدوز و همسرشان، دختر و دو پسر و عروس‌هايشان و نيز دو خانواده از خدمتكاران سياه‌پوست نيز در اين عمارت و منزل مجاور آن سكونت داشته‌اند.
بخش‌هاي اصلي مختلف در اين بنا را مي‌توان به شرح زير معرفي كرد؛
اتاق اورسي: اين اتاق به عنوان حجله خانه در هنگام ازدواج و مهمان خانه ساكنين بوده است. براي بازكردن پنجره‌هاي آن كه از پايين به بالا باز مي‌شوند و دو نفر از خدمتكاران، هر پنجره را روي شانه‌هاي خود گذاشته و به بالا مي‌كشيدند تا بتوانند چفت‌هاي آن را ببندند.
اتاق پنج دري: اين اتاق به عنوان خياط‌خانه و اتاق خدمه مورد استفاده بوده است.
اتاق دالان:اين اتاق در كنار پنج دري و محل سكونت آقاي كلاهدوز بوده و پس از فوت ايشان اتاق همسر وي بوده است : اتاق دالان
اتاق بادگير: در سمت ديگر خانه، اتاق پنج دري ديگري قرار داشته كه قبلاً داراي بادگيري بوده و در اين اتاق، دختر بيوه كلاهدوز زندگي مي‌كرده است.
تالار: محوطه‌اي است كه سقف آن اكثراً بسيار بلند و قوسي شكل است كه در اصطلاح يزدي‌ها به آن «خنك جاي» يعني مكاني براي استراحت در ايام تابستان گفته مي‌شود.
البته هر اتاق داراي فضاي كوچكي به نام بالاخانه جهت نگهداري اشياء با ارزش و نيز يك انباري است، زيرزمين اين خانه نيز در چهار طرف حياط و قسمت زير هر اتاق منحصر به افرادي بوده است كه در فصل گرما از آن استفاده مي‌كرده‌اند.
در زير اتاق اورسي اتاقي جهت نگهداري خمره‌ها، شيشه‌هاي ترشي و سركه، همچنين در زير اتاق پنج دري اتاقي مشابه آن جهت صرف نهار، شام و خواب در فصل تابستان بوده است.
سرداب اين خانه هم داري حوضي كوچك و محل گذر قنات بوده كه داراي اختلاف دماي ۱۴درجه با سطح زمين در فصل تابستان است و براي ذخيره ميوه و مواد غذايي مورد استفاده بوده و پاياب اين بنا نيز محلي براي شستن ظروف و البسه بوده است.
نقوش گچ‌كاري ساختمان خانه كلاهدوزها كه در نوع خود كم نظير است به نقش‌هاي گياهي مشهور است و نمايشگر گل‌ها، گياهان و حيواناتي است كه حيات‌بخش كاشي‌كاري و گچ‌بري در طبيعت خشك كوير هستند. زمينه‌ي اين گچ‌كاري‌ها نيز سيمگل كمرنگ است كه با كاهگل بسيار ظريف اجرا شده است.
در پشت بام اين منزل، چاه‌خانه‌اي وجود دارد كه آب آن از دو طريق شامل چاه معروف به چهل‌گز و قنات محمدآباد قابل تأمين بوده و به وسيله چرخ چاه، دو نفر آبك‌ش، آب را به درون منبعي كه هنوز هم وجود دارد ريخته و آن را پر مي‌كردند تا به وسيله دو شير آب به مصرف اهل منزل برسد. پشت منبع نيز حوض كوچكي است كه با پرشدن آب آن از فواره‌هاي حوض حياط فوران مي‌كرده است.
هم‌اكنون در اين خانه تاريخي كه تبديل به موزه آب يزد شده، ابزارهايي مانند کلنگ های ویژه کندن کاریز، چرخ چاه، البسه مورد استفاده مقنيان، انواع شیر های برداشت آب از آب انبار ها، ظرف های سفالی و شیشه ای ویژه ترابری و نگهداری آب، یک رشته مشک سقایی و ماکت چگونگی گردش آب قنات ها و اسناد و مدارک و وقف‌نامه هاي مربط به آب و قنوات وجود دارد.
البته تعدادی از این اشیا نيز به دلیل قدمت بالا، منحصر به فرد هستند كه برای نمونه مي‌توان به چند مشربه ياد كرد كه از هزار سال پیش در این موزه در معرض دید همگان قرار گرفته و از آن‌ها در کتاب های تاریخی کهن به عناوین مختلف یاد کرده اند.
هم‌چنین ظرفی شیشه ای با لوله های جانبی در این موزه وجود دارد که صدها سال پیش، آب را داخل آن می ریختند و در محوطه بالایی آن برف قرار می دادند. این ظرف چون دوجداره است، برف به مرور آب شده و باعث می شده که این آب همواره خنک، تازه و عاری از هر گونه آلودگی به دلیل عدم ورود حشرات به آن باشد.