حسن اکبری با اشاره به اینکه مهمترین عامل تأثیرگذار بر رشد جمعیت حیاتوحش استان یزد در سالهای اخیر، مشارکت و همکاری مردم بوده است، گفت: بخش قابلتوجهی از شکارچیان و مردم محلی، رویکرد حفاظت از تنوع زیستی را بهجای رویارویی با محیطزیست در پیشگرفتهاند.
وی افزود: با توجه به اینکه هنوز در این زمینه نیاز به فرهنگسازی گسترده است؛ زیرا در برخی مناطق دورافتاده و غیر حفاظتشده، شکارچیان غیرمجازی وجود دارند که از طریق کشتن شکار امرارمعاش میکنند.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیطزیست استان یزد ازجمله عوامل مؤثر بر جمعیت حیاتوحش استان یزد را، خشکسالیهای گسترده و طولانی و یا به تعبیری بهتر تغییر اقلیم دانست، بهطوریکه بخش قابلتوجهی از رویشگاههای استان یزد در حال از بین رفتن هستند و چنانچه پوشش گیاهی نابود شود پیامد آن، تمام زنجیرههای غذایی اکوسیستمها ازهمگسسته شده و ادامه حیات زیستمندان آن غیرممکن میشود.
اکبری با شاره به اینکه در استان یزد ۶۰ گونه پستاندار وحشی، حدود ۲۰۰ گونه پرنده، ۴۷ گونه خزنده و حدود ۸۷۰ گونه گیاهی شناساییشده است، اظهار داشت: ازنظر تنوع گیاهی بهترین و مهمترین زیستگاههای استان یزد کوهستان شیرکوه است که بیشتر در شهرستانهای تفت و مهریز واقعشدهاند.
این مقام مسئول اذعان داشت: ازنظر جمعیتهای کل و بز، قوچ، میش و آهو مهمترین زیستگاههای استان یزد، مناطق حفاظتشده و قرقهای اختصاصی هستند؛ اما گونههای کمیاب یا بسیار باارزش نظیر زاغ بور، هوبره، گربه شنی، گربه پالاس، بالابان در مناطق و زیستگاههای آزاد استان یزد زندگی میکنند.
وی بهترین زیستگاه پلنگ ایرانی در استان یزد را منطقه حفاظتشده کوه بافق و بهترین زیستگاه هوبره و نماد حیاتوحش استان یزد را زیستگاههای شهرستان خاتم بهویژه منطقه شکارممنوع قرهتپه دانست و یادآور شد: بهترین زیستگاه گربه شنی استان یزد پناهگاه حیاتوحش دره انجیر و پارک ملی سیاهکوه، بهترین زیستگاه گربه پالاس در استان یزد کوهستان شیرکوه و بهترین زیستگاه آهو در استان یزد منطقه حفاظتشده کالمند بهادران است.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیطزیست استان یزد بابیان اینکه سرشماری محیطزیست فقط شامل گونههای برجسته حیاتوحش شامل کل و بز، قوچ و میش، آهو و جبیر است، ابراز داشت: مسیرهای سرشماری در مناطق تحت مدیریت و در زمان سرشماری تقریباً ثابت است و از نیمه دوم سال از مهر تا بهمنماه زمانبندیشده و سرشماری انجام میشود.
اکبری ادامه داد: سرشماری هر منطقه در یک روز یا نهایتاً سه روز متوالی انجام میشود، هر مسیر از پیش توسط دو نفر مشخصشده که یکی از آنها محیطبان آشنا به مسیر است و طی یک روز طی شده و گونههای برجسته در قالب فرمهای مشخص یادداشت میشوند و رئیس محیط شهرستان و یک کارشناس از اداره کل محیطزیست استان یزد سرشماری را نظارت میکنند.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه در سال گذشته در مناطق تحت مدیریت محیطزیست هفت هزار و ۳۸۶ رأس کل و بز، دو هزار و ۶۲۰ قوچ و میش و ۸۵۰ رأس آهو سرشماری شدهاند، بیان داشت: در استان یزد یک پارک ملی سیاهکوه در شهرستان اردکان، یک اثر طبیعی سرو ابرکوه، دو پناهگاه حیاتوحش دره انجیر شهرستان اردکان و بوروئیه شهرستان خاتم، چهار منطقه حفاظتشده کالمند بهادران شهرستان مهریز، کوه بافق، سیاهکوه شهرستان اردکان و باغ شادی شهرستان خاتم و هفت منطقه شکارممنوع وجود دارد.
وی ادامه داد: مناطق شکارممنوع به دلیل عدم وجود چارچوبهای قانونی کافی بهشدت در معرض آسیبهای ناشی از توسعه معدنکاوی قرار داشته و تخریب زیستگاههای آنها توسط محیطزیست قابل مدیریت نیست؛ اما سایر مناطق حفاظتشده به وسعت هفت میلیون و ۸۵۸ هزار هکتار (۸/۷۳ درصد از خاک استان یزد) به سبب دارا بودن چارچوبهای حقوقی و قانونی مناسبتر، شرایط قابل قبولی دارند.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیطزیست استان یزد با اشاره به اینکه امروزه در دنیا توصیه سازمانهای جهانی مانند IUCN که رسالت اصلی آن حفاظت از تنوع زیستی است، استفاده پایدار از منابع همواره مورد تأکید قرارگرفته است، اضافه کرد: این مهم در کشورهای درحالتوسعه که بعضاً منابع مالی کافی برای حفاظت از حیاتوحش در اختیاردارند، بسیار جدیتر بوده و گاهی تعیینکننده بقای گونههای درخطر انقراض است.
اکبری بابیان اینکه سیاستهای ایجاد شکارگاههای خصوص و قرقهای اختصاصی ازجمله روشهایی است که سازمان حفاظت محیطزیست برای تکثیر گونههای حیاتوحش و پاسخگویی به تقاضاهای داخلی و خارجی شکار توسعه داده است، عنوان کرد: از سویی دیگر وضعیت منابع مالی در اختیار سازمان حفاظت محیطزیست بهگونهای نیست که امکان حفاظت مطلوب از منابع ژنتیکی گونههای برجسته کشور در برخی مناطق حفاظتشده را امکانپذیر کند.
به گفتهی این مقام مسئول متأسفانه هنوز تلاشهای انجامشده در اشاعه فرهنگ محیط زیستی موجب کنترل و توقف فرهنگ شکارکشی در برخی از زیستگاههای کشور نشده است بهگونهای که مشاهده میشود در برخی شکارگاهها شکارچیان غیرمجاز اقدام به شکار حیوانات جوان، ماده، باردار و یا حتی بزغالهها و برهها به تعداد چند رأس در یک سفر میکنند.
به گفتهی وی از سویی دیگر در برخی مناطق حفاظتشده، حفاظت فیزیکی به نحوی انجامشده که سرریز جمعیت حیاتوحش یا به مناطق آزاد کوچ نموده و بیرحمانه تار و مار میشوند و یا به دلیل عدم پاسخگویی ظرفیت برد تغذیهای زیستگاه با مرگومیر دستهجمعی مواجه میشوند.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیطزیست استان یزد صدور مجوز شکار برای حیوانات پیر و به تعداد محدود و کارشناسی شده را یکراه حل اکولوژیک برای مدیریت حیاتوحش دانست و اظهار داشت: چنانچه این راهحل منجر به ایجاد درآمدی برای حفاظت بهتر از گونههای درخطر انقراض و کمیاب که عمدتاً گوشتخوار هستند شود، عملاً با یک تیر دو نشان زدهایم.
اکبری جبران بخشی از خسارتهای حیاتوحش به مزارع و دامداران، تأمین بخشی از هزینههای حفاظتی مناطق، رفع برخی از تعارضات مناطق، کمک به جوامع محلی، تأمین آب و علوفه در مناطق در معرض خشکسالی، آموزش و فرهنگسازی برای جوامع محلی را ازجمله اقداماتی برشمرد که میتوان هزینههای آنها را با درآمد حاصل از فروش پروانههای شکار به لحاظ حساسیتها و مسائل کارشناسی تأمین نمود کما اینکه در اروپا نیز سالانه صد هزار پروانه شکار با اهداف مختلف صادر میشود.
به گفتهی این مقام مسئول در فرآیند صدور پروانه شکار در سال جاری، سهم جوامع بومی ۲۰ درصد از پروندهها دیدهشده که امکان اختصاص این سهمیه با پرداخت تعرفه دولتی امکانپذیر است و از سوی دیگر شرایط خاص سنی و جنسی برای پروانهها لحاظ شده بهگونهای که عمدتاً حیوانات پیر و صرفاً حیوانات نر شکار میشوند.
وی اذعان داشت: ضوابط شکار بهگونهای دیدهشده که زمان حضور شکارچی در شکارگاه، شیوه نظارت، مسیرهای مجاز تردد شکارچی و تعداد تیرهای مجاز در هرماه رخ همگی در راستای کاهش تأثیرگذاری فرآیند شکار بر جمعیتهای حیاتوحش باشد و نهایتاً اینکه مناطق خاصی که به استناد سرشماری سالهای قبل افزایش جمعیت گونههای برجسته در آنها محسوس بوده و وضعیت برد تغذیهای زیستگاه لزوم اقدام مدیریتی را دیکته میکند، انتخاب و تعداد مشخصی پروانه در آنها صادرشده است.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیطزیست استان یزد بابیان اینکه قرار است منابع مالی حاصل از فروش این پروانهها، صرف امور مربوط به حفاظت و بهبود کیفیت همان زیستگاه شود، بیان داشت: ازنظر زمان دو و نیم ماه برای زایمان در مناطق گرمسیری و دو ماه برای جفتگیری شکارممنوع شده و پروانهای صادر نمیشود.
اکبری اضافه کرد: چنانچه انتقادات منصفانه و کارشناسی به شیوه و زمان شکار وارد باشد توسط سازمان حفاظت محیطزیست قابلبررسی و لحاظ شدن در برنامههای آتی است؛ چراکه این شیوه شکار برای اولین بار در ایران تجربه میشود.
اکبری با اشاره به اینکه صدور پروانه شکار در شرایط فعلی و به شیوه جدید حاصل صدها ساعت کار کارشناسی کارشناسان سازمان حفاظت از محیطزیست بوده است، ابراز داشت: کارشناسان همواره دغدغه حفاظت از حیاتوحش را داشته و خواهند داشت و چنانچه آرزوی قلبی همه کارشناسان پرهیز از ریختن خون حتی یک پرنده است.
به گفتهی این مقام مسئول در شرایط و تنگناهای فعلی صدور پروانه شکار نهتنها اقدامی غیر محیطزیستی شناخته نمیشود؛ بلکه راهحلی برای ایجاد تعادل اکولوژیک در زیستگاههای دارای روند صعودی جمعیت گونههای برجسته بوده و ابزاری برای کمک به حفاظت از زیستگاهها و گونههای کمیاب و آسیبدیده محسوب میشود.
اکبری در پایان خاطرنشان کرد: سادهترین تصمیم در شرایط فعلی محیطزیست کشور ادامه دادن همان پروسه تعطیلی فعالیتهای شکار و شکارگری بوده فارغ از اینکه هیچ نتیجه مثبتی برای طبیعت و زیستمندان آن حاصل نشود؛ چراکه بنا بر ضربالمثل (سفره پهن نشده عیبی هم در آن نیست) راحتترین راه نپرداختن به شیوههای از مدیریت است که حساسیت برخی طرفداران محیطزیست را برمیانگیزد.