«دارایی» یا «ایکات» واژه مالایی است که در زبان فارسی به آن دارایی گفته می شود. در مورد وجه تسمیه این نام، گفته می شود نام دارایی از آن جهت برای آن رایج شده است که در قدیم این پارچه جزء جهیزیه عروس و از وسایل و سرمایه های او بوده است و از این جایگاه، دارایی هر عروس محسوب می شده است.
همچنین در باور عامه این نقل قول وجود دارد که چون اشخاص خاصی که این نوع پارچه را می خریدند، متمول بودند، به آن دارایی گفته اند.
بافت دارایی، روشی کهن در بافت پارچه های منقوش با رنگ پذیر کردن نخ ها پیش از بافتن آنهاست و به تدریج و به موازاتی که در کار بافتن پیش می رود، نقوش آن نیز نمودار می شود.
ایکات به معنی بستن یا گره زدن یا پیچاندن است و منظور از آن، شیوه بستن تار و پود از روی الگویی است که از پیش آماده شده است.
خواستگاه این روش دقیقاً مشخص نیست اما برخی از محققان بر این باور هستند که این گونه بافت را قرن ها قبل از توسعه بازرگانی اروپا، در قرون پانزدهم و شانزدهم میلادی اقوام گوناگونی در ممالک مختلف جهان هر یک مستقل از دیگری ابداع و به موازات یکدیگر رشد داده اند.
ضمن آن که برخی از پژوهشگران با تاکید بر پیچیدگی این روش بافت، شک دارند که ایکات را بیش از یک قوم ابداع کرده باشند و بر این اساس آن را دارای زادگاه خاص و واحدی نمی دانند.
تنوع، پیچیدگی و ظرافت نقوش و روش هایی که در جزایر مالی، سومبا، سوماترا و برنئو یافت شده است، دلالت بر آن دارد که اگر زادگاه واحدی بر این شیوه بافت وجود داشته باشد، در منطقه اندونزی بوده است.
قدیمی ترین ایکات موجود، مصری است که تاریخ بافت آن مربوط به حدود ۱۱۰ سال قبل از میلاد است.
نقش های دیواری آجنته که در شمال غربی هندوستان در حدود ۵۰ سال پیش از آن ساخته شده است، زنانی را نشان می دهد که جامه هایی با نقش ایکات پوشیده اند. نبود مدارک دیگر، تعیین تاریخ دقیق بافت را دشوار و پیگیری چگونگی توسعه روش ها و نفوذ نقش های بیگانه را ناممکن می سازد.
ایکات را از مکزیک تا پرو می بافتند، ضمن آن که در بیشتر مناطقی که در حوزه اسلام واقع شده بودند از ماداگاسکار تا اسپانیا گرفته و از هندوستان تا آفریقای غربی، این روش بافت مشاهده شده است.
در کشور ایران، این شیوه بافت از گذشته های دور در مناطق مختلفی چون یزد، کاشان، آذربایجان، خوزستان، تبریز، گیلان و رشت وجود داشته اما بیشتر از هر نقطه دیگری در کارگاه های سنتی یزد وجود دارد.
چند نفر از نساجان ایران از جمله مرحوم رمضان رضایی و غضنفر ملک ثابت هنوز این شیوه بافت را حفظ کرده بودند.
البته بافت ترمه دارایی که تلفیقی از دو نوع پارچه دارایی و ترمه است و با دستگاه دارایی خاصی بافته می شود بیش از ۱۵ سال پیش توسط غضنفر ملک ثابت ابداع شده و هم اکنون نیز خریداران بسیار زیادی دارد.
در گذشته، دارایی توسط زنان در خانه ها به صورت کارمزدی بافته می شده است. هر بافنده به طور معمول روزانه حدود ۱۸۰ گرم ابریشم مصنوعی مصرف و دارایی یا رومیزی ابریشمی تولید می کرده است که اطرافش را با نخ هایی از نخ ابریشم بافته و زینت می دادند.
دارایی در رنگ های متنوع و نقوشی چون شطرنجی راه راه و گل های خاصی که به اصطلاح محلی پیچون نام دارد، تهیه می شود و برای تهیه آنها نخ های تارها را به روش خاصی رنگ می کنند که پس از بافت این نقوش ظاهر می شوند.
نقوش عمده دارایی شامل کج راه، تک خال، جیم مشکی، خط ابریشمی، زیر شلواری، پیراهنی، چادر شب ، بقچه و نقوش قدیمی در طول زمان فراموش شده است. از طرفی تنها قسمتی از تار با طراحی کاملا ابتدایی و اغلب شکل لوزی با سه رنگ زرد، سبز قرمز نقش بندی می شود و پود ها ساده و بدون نقش است.
در هنگام بافت دارایی، تارها که نقش روی آن شکل گرفته است و رنگ آمیزی شده به طور معمول ثابت هستند و پود تنها با آن ها بافته می شود.
در دارایی رنگ ها، تموج و زیبایی خاصی دارند که مربوط به شیوه خاص رنگرزی و نقش بندی آن است.
گفتنی است، البته امروزه این هنر صنعت مانند سایر دستباف ها با ماشینی شدن نساجی رو به انزوال رفته است.