علی مختاری
اراضی کشاورزی تحت پوشش سامانههای نوین آبیاری استان از سال 1369 تاکنون
18 هزار هکتار بوده که طبق آمارها، در مقایسه با دیگر استانهای کشور، در
رده بیست و ششم کشور قرار گرفته است. این موضوع لزوم توجه بیشتر به
سامانههای نوین آبیاری را با توجه به خشکسالی شدید، بیش از پیش نشان
میدهد.یزد سالهاست که کم بارانترین استان کشور است، به نحوی که
بارندگیهای سال آبی ۹۵-۹۶ نیز حکایت از کاهش 82 درصدی بارندگی نسبت به
میانگین بلندمدت دارد.بارشهای کم در حالی که بیشترین آب مصرفی استان مربوط
به بخش کشاورزی است، لزوم توجه بیش از پیش به صرفهجویی در مصرف آب این
بخش را نشان میدهد. ضروری است که تمام دستگاههای متولی همکاریهای لازم
را کنند و دولت نیز تسهیلات لازم را برای تحقق این مهم مورد اهتمام قرار
دهد.
اجرای سیستمهای آبیاری نوین با توجه به خشکسالیهای متوالی و بحران کمآبی
سالهای اخیر، ضرورت بیشتری یافته است؛ چرا که بهرهوری آبیاری سیستمهای
نوین 40 درصد بیشتر از روشهای سنتی است و با توجه به مصرف 70 درصدی آب
در بخش کشاورزی، صرفهجویی قابل توجهی را به دنبال خواهد داشت.
آبیاری نوین 18 هزار هکتار از اراضی
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی جهادکشاورزی استان با اشاره به کاهش هر
ساله بارندگی و افزایش خشکسالی، میگوید: با توجه به این مشکلات، لزوم
صرفهجویی و کنترل مصرف آب هر روز بیشتر از پیش احساس میشود.«سیدعلی اصغر
مصطفوی» بر لزوم مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی و توسعه روشهای آبیاری با
بازدهی بالا تاکید و عنوان میکند: آبیاری تحت فشار یکی از این روشهاست که
با همت دولت و کشاورزان در سالهای اخیر 18 هزار و 694 هکتار از اراضی
استان را تحت پوشش قرار داده است.وی به جایگاه بیستوششم یزد از این لحاظ
در میان سایر استانهای کشور اشاره و تاکید میکند: این جایگاه با توجه به
خشکسالیهای اخیر و نیاز روزافزون استان به کنترل مصرف آب، بسیار
نگرانکننده است. برای گسترش بیشتر اراضی تحت پوشش باید فعالیتهای جدی
انجام شود.مصطفوی با بیان اینکه آبیاری غرقابی در استانهای کویری معنا
ندارد، بر لزوم جایگزینی سیستمهای نوین آبیاری تاکید میکند و میافزاید:
کشاورزان یزد برخلاف گذشته، در سالهای اخیر استقبال خوبی از اجرای
سیستمهای نوین آبیاری داشتهاند اما به دلیل محدودیت اعتبارات این حوزه،
تاکنون سطح کمی از اراضی استان تحت پوشش این طرح قرار گرفته است.
وی افزایش مشوقهای دولتی و لمس مشکلات کمآبی از سوی کشاورزان را عمده
دلایل تمایل کشاورزان استان و استقبال آنها از طرحهای آبیاری نوین ذکر
میکند.
تسهیلات قابل توجه
مدیر آب و خاک جهادکشاورزی استان با بیان اینکه در حال حاضر بخشی از
هزینههای اجرای سیستم آبیاری نوین از سوی دولت پرداخت میشود، بیان
میکند: پرداخت حداكثر 70 میلیون ریال در هكتار برای هر یک از سامانه های
آبیاری موضعی زیرسطحی و نیز آبیاری موضعی شامل آبیاری قطرهای روی سطحی،
نوارهای آبیاری و خرد پاشنده ها از جمله تسهیلات دولتی در این بخش هستند.
وی اضافه می کند: پرداخت حداكثر 50 میلیون ریال در هكتار برای
ماشینهای آبیاری مكانیزه شامل ماشین های آبیاری سنتر پیوت و لینیر و
پرداخت حداكثر 50 میلیون ریال در هكتار برای سامانه های آبیاری بارانی شامل
سامانه های آبیاری بارانی از قبیل ویلمو كلاسیك ثابت و قرقره ای نیز از
دیگر اقدامات دولت برای کمک به کشاورزان و توسعه طرح های مدرن آبیاری
است.مصطفوی می گوید: البته دولت به همین موارد اکتفا نکرده و طرحهای
دیگری را نیز ارائه کرده است که از آن جمله میتوان به پرداخت حداكثر 32
میلیون ریال در هكتار برای اجرای سیستم های آبیاری كمفشار و پرداخت تا
85 درصد هزینه خرید لوازم و اجرای طرح های تجمیعی را نام برد كه توسط
مشاور ذیصلاح مطالعه و طراحی شده باشد.وی با بیان اینکه روش های
آبیاری تحت فشار برای اقلیم کویری یزد بسیار مناسب است، در این باره تصریح
میکند: در این روش لولههای آبیاری در زیر خاک اجرا میشود؛ به این ترتیب
تبخیر و مصرف آب کاهش مییابد.
افزایش بازدهی
مصطفوی با بیان اینکه راندمان آبیاری سنتی تنها 40 درصد است، اظهار می
کند: در صورت بهرهگیری از آبیاری قطرهای، این بازدهی به 75 تا 95 درصد
نیز می رسد که بر این اساس صرفه جویی مصرف آب در هر هکتار به طور
متوسط 4400 مترمکعب خواهد بود.وی درباره فرهنگسازی برای کاهش مصرف آب در
کشاورزی، می گوید: کارگاههای آموزشی مختلفی تشکیل و همچنین در صدا و
سیما، تبلیغات گستردهای به این منظور شده است.
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی یزد می افزاید: در صورتی که موارد آموزش
داده شده در کارگاههای آموزشی همچون انتخاب زمان مناسب برای آبیاری رعایت
شود، بازدهی تا 20 درصد میتواند افزایش یابد. وی با بیان اینکه کار
فرهنگی زمان بر است، ابراز امیدواری میکند آثار کارهای فرهنگی که
انجام دادهایم، بهزودی دیده شود و میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی کاهش
یابد.مصطفوی درباره دیگر مزیتهای استفاده از روش های آبیاری مدرن نیز
می گوید: اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم به مقدار یک نفر به ازای هر
5/8هکتار اجرای سیستم، افزایش سطح زیرکشت تا حدود ۲ برابر در مناطقی که
امکان افزایش سطح زیرکشت وجود داشته باشد، افزایش متوسط عملکرد محصول تا
حدود ۳۰ درصد، صرفهجویی در مصرف انرژی تا حدود ۲۴ درصد از جمله این
مزیتهاست.وی می افزاید: کاهش علفهای هرز در مزرعه و امکان استفاده از
سیستم برای مبارزه با آنها، افزایش یکنواختی توزیع آب در مزرعه، افزایش
کیفیت محصول و درآمد کشاورزان، کنترل محیط و خنک کردن خاک و گیاه و هوای
اطراف آن، آبپاشی روی گیاه بهمنظور حفاظت در مقابل سرما و یخبندان و
امکان اجرا در اراضی شیبدار از دیگر مزایای آبیاری مدرن است.
توسعه کشاورزی؛ نابودگر ذخایر آبی استان
یک فعال محیطزیست درباره طرحهای دولت برای کاهش مصرف آب در کشاورزی، می
گوید: وقتی آب آشامیدنی را از شهرکرد به یزد انتقال می دهند و طرح
انتقال آب از خلیجفارس به یزد در حال اجراست، سخن گفتن از توسعه کشاورزی
قابل قبول نیست.«سید جواد خاکی» ادامه می دهد: توسعه کشاورزی موجب پایین
رفتن بیش از حد آب های زیرزمینی و ایجاد گسلها میشود و امکان زلزله
را افزایش میدهد.وی با تاکید بر این که با هر طرحی که شهروندان را به
کشاورزی ترغیب کند، مخالف هستم، عنوان میکند: سرمایهگذاری باید در دیگر
موارد باشد و از ترغیب مردم به کشاورزی باید جلوگیری شود. خاکی می
افزاید: در مناطق جغرافیاییای که تبخیر بالاست، کشاورزی جز ضرر چیزی
ندارد و تنها باعث هدررفت آب خواهد شد که ارزشمندترین منبع کشور است.وی
بیان میکند: در گذشته و با توجه به آمار منتشرشده، نزدیک به 90 درصد آب
استان در بخش کشاورزی مصرف میشد. در حال حاضر با توجه به مصارف صنعتی آب،
این آمار نزدیک به 70 درصد شده که با توجه به مشکلات کمآبی، همچنان درصد
بالایی است. خاکی با انتقاد از شیوههای آبیاری و همچنین محصولات زیر کشت،
می گوید: بازدهی پایین آبیاری و همچنین کشت محصولاتی که نیاز به آب
زیادی دارند، باعث دامن زدن به مشکل کمآبی میشوند. وی ادامه میدهد:
کاشت محصولی مانند هندوانه که برای هر کیلوی آن حدود 400 لیتر آب مصرف
میشود، نهایت بی درایتی است و نه تنها صرفه اقتصادی ندارد بلکه موجب
نابودی ذخایر آبی میشود.این فعال محیطزیست اظهار میکند: کشاورزی استان
باید در حد باغداری و به میزان کنونی آن حفظ شود و کشاورزی بهصورت زراعتی
به دلیل حجم زیاد آب مصرفی، باید به طور کامل حذف شود. وی با انتقاد از
سیاستهای کلان دولت در گذشته، می گوید: ایجاد سد، انتقال آب، خشک کردن
تالابها و حفر چاههای عمیق برای کشاورزی از بزرگترین اشتباهاتی بود که
برای توسعه کشور انجام شد و در حال حاضر با مشکلات ناشی از آن سیاستها،
دستوپنجه نرم میکنیم.خاکی با بیان اینکه شهر یزد دارای ظرفیتهای
خوبی در بخش گردشگری است، تاکید میکند: سرمایهگذاری در بخشهای صنایع
پاک و تجاری، میتواند کلید حل مشکلات اقتصادی بدون اتکا به کشاورزی باشد.