مینا شوهانی
شهر «احمدآباد» از توابع شهرستان اردکان در فاصله 65 کیلومتری مرکز استان و در 5 کیلومتری شهر اردکان واقع است.
این شهر تاریخی با قدمتی حدود 1500 سال، دارای 11 محله است که تنها 2 محله
آن به نام محله «پایین» و محله «بالا»، قدیمی و دارای ارزش تاریخی هستند.
هر کدام از این 2 محله دارای آثار تاریخی زیادی است که تعدادی از آنها در
اثر بی‌توجهی تخریب شده‌اند و آثار تاریخی به جا مانده در این شهر که
نشانگر قدمت این منطقه هستند، مجموعه آبانبارهایی از جمله «آب‌انبار حاجی
شیخ»، «آب‌انبار ستایی» و تعدادی دیگر آب‌انبار است.
این آب‌انبارها به دلیل تمرکز در یک نقطه معین دارای معماری خاصی هستند که
با برنامه‌ریزی می‌توانند به عنوان یک برند، موجب رونق گردشگری این شهر در
آینده شوند.
اداره میراث فرهنگی شهرستان در سال گذشته با هدف استحکام‌بخشی و حفظ بناهای
تاریخی اردکان، شروع به مرمت پشتبام بناها و بافت تاریخی شهرستان از
جمله شهر احمدآباد کرد. در همین زمینه تاکنون اقدام به مرمت افزون بر 30
بادگیر و بیش از 100 چشمه بادگیر کرده است.
هزینه 2 میلیارد ریالی برای پایداری بناهای تاریخی
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان
می‌گوید: میراث فرهنگی از آبان ماه سال 94 پس از آسیب‌شناسی و اولویت‌بندی
بناهای تاریخی، شروع به مرمت پشت بام بناها و بافت تاریخی اردکان کرده است.
«ساشا ریاحی مقدم» ادامه می‌دهد: تاکنون با مرمت بیش از 20 پشت بام که
شامل 30 بادگیر و بیش از 100 چشمه بادگیر بوده در رابطه با استحکام‌بخشی و
پایداری این بناهای تاریخی 2 میلیارد ریال هزینه شده است.
وی با انتقاد از انعکاس خبر بادگیرهای مجموعه آبانبارهای احمدآباد اردکان
به صورت وارونه، بیان می‌کند: حقیقت موضوع بادگیرهای آب‌انبار احمدآباد
اردکان، خبری امیدبخش بود که وارونه انعکاس یافت، در حالی که مرمت اضطراری
قسمتی از بادگیر یکی از آبانبارهای مجموعه «آب انبارهای شهر تاریخی
احمدآباد» باعث نجات‌بخشی این مجموعه شد.
ریاحی مقدم با بیان این که محدوده تاریخی شهر قدیمی احمدآباد در فهرست آثار
ملی کشور به ثبت رسیده است، اظهار می‌کند: گذشتگان با دانش بومی خود
می‌دانستند که به خاطر بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی نمی‌توانند عمق آب
انبارها را زیاد پایین ببرند بنابراین برای تامین آب مورد نیاز خود تعداد
مخازن را در مسیر قنات افزایش دادند و به این ترتیب مجموعه با ارزش و منحصر
به فرد آب انبارهای احمدآباد شکل گرفت که قدمت آنها به دوران قاجاریه تا
پهلوی میرسد.
وی می‌گوید: به دنبال بازدیدها و پایش مستمر کارشناسان اداره کل میراث
فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اردکان در بهمن‌ماه امسال ترکهای
عمیق با عملکرد آنی در ساختار یکی از بادگیرهای مجموعه آبانبارهای
احمدآباد گزارش شد.
بهره گیری از متخصصان سازه سنتی
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان
ادامه می‌دهد: با توجه به گزارش‌های دریافتی، تیمی متشکل از متخصصان سازه
سنتی، مرمت بنا و معماری و همچنین استادکاران سنتی از محل بازدید کردند.
وی میافزاید: با بررسی مخزن و تنوره و همچنین قنات پیرامون آن مشخص شد که
به دلیل بالا آمدن سطح آب‌های زیرزمینی و رطوبت ناشی از آن به همراه
فرونشست زمین، ترکهای عمیقی در بستر و ساختار یکی از آبانبارهای مجاور
قنات ایجاد شده است.
ریاحی مقدم عنوان می‌کند: یکی از بادگیرها دچار شکستگی و خروج از محور شده
بود لذا در اسرع وقت اداره کل میراث فرهنگی استان و شهرداری احمدآباد تشکیل
جلسه داد و برای رفع خطر و مرمت اضطراری آن تبادل نظر کرد و از آنجا که
نتیجه مشورتها و حاصل خرد جمعی با جامعه متخصص این بود که وضعیت بحرانی
است و امکان تخریب همه مجموعه وجود دارد، مرمت آن در دستور کار قرار گرفت.
به گفته این مسئول، با توجه به این که تثبیت و مهار رانش ناشی از فرونشست
بستر به لحاظ فنی ممکن نبود، تصمیم گرفته شد بخش مورد نظر جمع‌آوری و پس از
استحکام‌بخشی بستر پیرامون مرمت و کول‌گذاری قنات و دوخت و دوز ترک‌ها،
بخش برچیده شده دوباره احیا شود.
ریاحی مقدم با اشاره به نبود امکان حفظ و بقای وضع موجود بنا به دلیل شدت
تخریب، بیان می‌کند: حفظ وضع موجود مقدور نبود بنابر این به منظور حفاظت از
همه مجموعه، نجات‌بخشی و مرمت اضطراری با مشارکت مدیریت شهری و زیر نظر
استادکاران بومی وخبره محلی انجام شد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری استان
ادامه می‌دهد: بدون تردید بافت تاریخی و بناهای ارزشمند سکونتگاههای فلات
مرکزی ایران جزئی از ثروت ملی و جهانی این سرزمین به شمار می‌رود و
بی‌تدبیری و کوتاهی در حفاظت از آن به هیچ عنوان قابل قبول نخواهد بود.
گردشگری؛ ظرفیت مغفول شهر تاریخی احمدآباد
یک اردکان‌شناس می‌گوید: معماری و تراکم تعداد بادگیر در یک مکان
جغرافیایی، یک شاهکار خلاقانه محسوب می‌شود ولی آبانبارهای مهم و تاریخی
احمدآباد با توجه به قدمت و شاهکار معماری هنوز ناشناخته مانده‌اند.
« نادر پیری اردکانی» میافزاید: این مجموعه با توجه به اهمیت و جذابیت،
هنوز با اطلاع‌رسانی و تبلیغ مناسب به گردشگران معرفی نشده است در حالی که
اگر این مجموعه به خوبی معرفی شود میتواند در آینده با تبدیل شدن به یک
مجموعه گردشگری با این برند، احمدآباد را به یک قطب گردشگری تاریخی تبدیل
کند.