رئیس سازمان نوسازی، بهسازی و زیباسازی اطراف حرم شهرداری قم ۳ شاخصه ریزدانگی، نفوذناپذیری و نبود پایداری را عاملی برای معرفی یک بنا به عنوان بافت فرسوده برشمرده و معتقد است بر اساس این شاخصه‌ها بافت فرسوده قم تا 1۸۰۰ هکتار قابل افزایش است.
به گزارش تابناک قم، با تنی لرزان و با کمک عصا کشان‌کشان خود را از در خانه‌اش به مغازه حصیربافی قدیمی‌اش می‌رساند و چهارپایه‌اش را بر می‌دارد و جای همیشگی زیر سایه‌بان مغازه‌اش می‌نشیند و بازی بچه‌ها و عبور سرسام‌آور موتوسیکلت‌ها را به تماشا می‌نشیند. 70 سالی می‌شود که ساکن این محله است و بیش از 60 سال است به همت او و پدرش این مغازه حصیربافی سر پاست و یک عمر را به چشم خود از روی همین چهارپایه قدیمی‌اش دیده است. حالا باید کم‌کم بارش را ببندد چون خانه و مغازه‌اش در مسیر توسعه خیابان دروازه ری قرار گرفته و شهرداری ملکش را خریده است.
سقف‌های لرزان و دیوارهایی که به سختی مقاومت خود را حفظ می‌کنند، کوچه‌های تنگ 2 متری تو در تو، معابر ناهموار و عقب‌نشینی‌های متعدد، سطح دسترسی محدود و ریزدانگی بناها وخانه‌هایی که نفس‌های آخرشان را می‌کشند بخشی از جلوه‌های بافت فرسوده استان قم است؛ بافتی که خیلی هم دور نیست. همین مرکز شهر خیابان‌های آذر، چهارمردان، دروازه ری و نوبهار و همه محله‌های اطراف حرم مطهر(س) را در بر می‌گیرند.
۱۰۷۴ هکتار بافت فرسوده
هزار و ۷۴ هکتار مساحت بافت فرسوده استان قم است که همه شرایط بالا را می‌توان در آن دید، مساحتی که 8/6 درصد از محدوده شهر را شامل می‌شود و ۲۰ درصد جمعیت، یعنی ۲۰۰ هزار نفر، در آن سکونت دارند، همین امر کافی است که بدانیم احیای بافت فرسوده در استان قم چقدر اهمیت دارد؛ این اهمیت جایی روشن می‌شود که بدانیم حدود ۷۰۰ هکتار از بافت فرسوده شهر قم در منطقه ۷ که محدوده مرکزی شهر را در برمی‌گیرد قرار دارد.
رئیس سازمان نوسازی، بهسازی و زیباسازی اطراف حرم شهرداری قم ۳ شاخصه ریزدانگی، نفوذناپذیری و نبود پایداری را عاملی برای معرفی یک بنا به عنوان بافت فرسوده برشمرده و معتقد است بر اساس این شاخصه‌ها بافت فرسوده قم تا 1۸۰۰ هکتار قابل افزایش است.
به گفته «علیرضا خاکی» از آنجا که توسعه ابتدایی قم در اطراف حرم مطهر حضرت معصومه(س) و با مرکزیت این مکان بوده است، برخلاف بسیاری از شهرها مانند یزد که بافت فرسوده در اطراف شهر قرار گرفته است در قم محدوده مرکزی شهر را بافت فرسوده تشکیل می‌دهد که محل بخش عمده‌ای از عبور و مرور و تردد و اسکان بخش وسیعی از جمعیت شهر است.
مقبره‌های امامزادگان، بیت مراجع، کتابخانه‌ها و بناهای تاریخی در بافت‌های فرسوده قرار دارند که به صورت متوسط هر سال 20 میلیون زائر در این بافت‌ها تردد می‌کنند و این نشان می‌دهد تقویت و احیای بافت فرسوده علاوه بر مسائل ایمنی در استان قم اهمیت ویژه‌تری دارد؛ اهمیتی که تا به امروز چندان هم مورد توجه قرار نگرفته و برنامه‌ریزی کلانی در این مورد صورت نگرفته است.
دست شهرداری بسته است
«616 میلیارد تومان برای بهسازی بافت‌های فرسوده قم تعریف شده است که 13 میلیارد آن در دستور کار شهرداری است که این به نوعی کمک قطره‌چکانی به بافت‌های فرسوده است. تا زمانی که مدیریت واحد در بافت‌های فرسوده وجود نداشته باشد، متولی مشخص نشود، تسهیلات برای مردم فراهم نشده باشد و بخش خصوصی به آن ورود پیدا نکند انتظار تحرک در بافت فرسوده بیهوده است.»
این جمله‌های «مرتضی سقائیان‌نژاد»، شهردار قم، هم به نوعی آب پاکی را روی دست بافت فرسوده قم می‌ریزد که به نظر می‌رسد قرار نیست بافت فرسوده قم حالا حالاها لباس نو به تن کند.
گلایه رئیس سازمان نوسازی، بهسازی و زیباسازی اطراف حرم شهرداری قم هم از بی‌توجهی‌ها نسبت به بافت فرسوده تأییدکننده صحبت‌های شهردار قم است.
به اعتقاد خاکی بافت فرسوده در سال‌های اخیر مورد غفلت قرار گرفته و حتی اولویت دهم مدیریت شهری هم نیست؛ در حالی که از حضور همین 20 میلیون زائر در سال در همین بافت می‌توان برای سرمایه‌گذاری و احیای بافت فرسوده استفاده کرد و از تهدید فرصت ساخت.
رئیس سازمان نوسازی، بهسازی و زیباسازی اطراف حرم شهرداری قم اظهار کرد: بودجه سال جاری این سازمان 10 میلیارد تومان است و به دلیل این‌که این سازمان تازه ایجاد شده از قبل برنامه و مطالعه‌ای نداشته است.
وی اضافه کرد: در نیمه اول سال بیشتر به بحث‌های مطالعاتی و برنامه‌ریزی اختصاص داده شد و سازمان باید هم به مباحث مطالعاتی بپردازد و هم وارد مباحث اجرایی شود. به همین دلیل کار کمی کند پیش می‌رود؛ منابع درآمدی سازمان هم شامل املاکی می‌شوند که درآمد ثابتی دارند و بحث عمده درآمد هم از خدماتی است که سازمان به شهرداری داده و کارگزاری آن را دریافت می‌کند.
خاکی ادامه داد: با این درآمدهای محدود نمی‌توان در بافت فرسوده شاهد حرکت‌های چشمگیری بود. در سال جاری هم طرح توسعه محیطی چهل‌اختران به عنوان مهم‌ترین سرفصل بودجه در دستور کار قرار گرفته است.
حرکت بین دستگاهی
آن طور که از گفته رئیس سازمان نوسازی، بهسازی و زیباسازی اطراف حرم بر می‌آید احیای بافت فرسوده به تنهایی از دست شهرداری بر نخواهد آمد، همان مسأله که شهردار قم هم بر آن تأکید کرده و تشکیل کمیته‌ای با حضور بنیاد مسکن، بنیاد مستصعفان، نمایندگان مجلس، اوقاف، مسئولان استان و همه دستگاه‌های مربوطه را لازمه اقدام چشمگیر در بافت فرسوده استان دانسته بود.
خاکی هم به هماهنگی بین دستگاهی به عنوان لازمه حرکت‌های گسترده در احیای بافت فرسوده اشاره کرد و معتقد است: کار در بافت فرسوده هم هماهنگی بین دستگاهی و هم حمایت و حضور دستگاه‌های مختلف را میخواهد.
رئیس سازمان نوسازی، بهسازی و زیباسازی اطراف حرم بیان کرد: در استان قم احیای بافت فرسوده در بسیاری از گذرها به دلیل قدمت تاریخی‌ای که دارند هماهنگی با اداره کل میرات فرهنگی را لازم دارد. برخی از عناصر تاریخی که نیاز به احیا دارند هم اوقافی هستند و نیازمند هماهنگی اوقاف؛ به همین دلیل است که یکی از اقدام‌های مهم در زمینه نوسازی بافت‌های فرسوده و تاریخی بسترسازی و هماهنگی بین سازمان‌های مختلف است.
افزایش خدمات شهری لازمه احیای بافت فرسوده
افزایش خدمات شهری راهکار دیگری است که رئیس سازمان نوسازی، بهسازی و زیباسازی اطراف حرم شهرداری قم به عنوان منفذی برای احیای بافت فرسوده برشمرده است.
به اعتقاد وی وقتی خدمات شهری در بافت فرسوده افزایش پیدا کند مردم خود برای دریافت استحکام بنا و پروانه اقدام می‌کنند که در برابر آن نوسازی بافت هم صورت می‌گیرد؛ اما وقتی ملک از پروانه ارزان‌تر باشد کسی به دنبال گرفتن پروانه نمی‌رود، در صورتی که ملک گران شود مالک به فکر فروش می‌افتد و هنگام فروش داشتن پروانه و استحکام بنا اهمیت پیدا می‌کند و مردم به فکر گرفتن نقشه‌های نظام مهندسی می‌افتند و احیای بافت فرسوده به صورت غیر مستقیم صورت می‌گیرد.
خاکی معتقد است: مشکل اصلی بافت فرسوده استحکام بناست که با افزایش خدمات شهری از جمله ساخت بوستان‌ها، مراکز فرهنگی و ورزشی و کتابخانه و نیازهای این چنینی مردم توسط خود مردم حل خواهد شد و در زمینه ریزدانگی باید برنامه‌ریزی‌های دیگری صورت گیرد.
اعتبار شهرداری جوابگوی استحکام بنای همه بناهای فرسوده نیست و باید مردم به این بخش ورود پیداکنند. این مفهوم اصلی حرف‌های خاکی است.
وی راه‌اندازی دفاتر تسهیل‌گری را در همین بافت‌ها یکی از راهکارهای مشارکت مردم در احیای این بافت می‌داند.
به گفته خاکی تجربه مختلف در بافت‌های فرسوده گوناگون نشان داده است نگاه کالبدی به نتیجه‌ای نمی‌رسد؛ این‌که قسمتی از بافت فرسوده با بودجه‌ای خریده شود، تخریب و بازسازی شود و به فروش برسد روش مناسبی برای احیا نیست؛ این شیوه از نوسازی هم کار زمان‌بری است و هم هزینه بسیاری را ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: به همین دلیل از سال گذشته ایجاد رویکرد مشارکتی و تولید محرک‌های توسعه در بافت تاریخی در برنامه سازمان قرار گرفته است و به دنبال این هستیم راهکارهایی بیندیشیم که مردم وارد عرصه نوسازی شوند.
هر چه هست به نظر می‌رسد اگر بخواهیم منتظر بودجه‌های شهرداری یا دولتی برای احیای بافت فرسوده باشیم راه به جایی نخواهیم برد. چه بسا این 1074 هکتار بافت فرسوده رفته‌رفته بیشتر شود و هنوز هم اقدام عملی در زمینه احیای این بافت صورت نگرفته باشد؛ چراکه بودجه محدود این سازمان‌ها جوابگوی هزینه بسیار زیاد احیای کالبدی در این مناطق نیست و به نظر می‌رسد این بار هم این مشکل به دست خود مردم رفع می‌شود. مسئولان باید راه حلی بیندیشند و مردم را وارد میدان کنند.
منبع: همشهری
