مردم همدان از دیرباز برای ورود به ماه رمضان آداب‌ورسوم خاصی ازجمله کلوخ‌اندازان داشته‌اند که هرساله با برگزاری آن به استقبال این ماه رفته و خود را برای یک ماه مهمانی خدا مهیا می‌کنند.
مرور تاریخ نشان‌دهنده آن است که قدمت سنت‌های ویژه ماه رمضان در همدان به تاریخ اسلام برمی‌گردد و باوجود گذشت سالیان متمادی، مردم این استان هنوز خود را به اجرای این آیین‌ها مقید می‌دانند.
به گزارش مهر، کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان در گفتگو با مهر بابیان اینکه در واپسین روزهای شعبان، همدانی‌ها با گرفتن روزه، به پیشواز ماه رمضان می‌روند، گفت: با آغاز ماه رمضان در همدان، در شهرها و روستاهای این استان روزه‌داری آغاز می‌شود.
فریبا نعمتی اظهار داشت: آیین استقبال از ماه رمضان در همدان به این صورت است که مردم برای آمادگی هرچه بیشتر برای گرفتن روزه در ماه رمضان، روزهای اول، پانزدهم و آخر ماه شعبان را روزه می‌گیرند و بر این باورند افرادی که این سه روز را روزه‌بگیرند، اجر و ثواب آن برابر با روزه یک ماه رمضان است و این اعتقاد به حدی در نزد مردم همدان ریشه دارد که بیشتر آنان این سه روز را روزه می‌گیرند.
یکی از آداب‌ورسوم اهالی همدان در قدیم کلوخ‌اندازان نام داشت
وی بابیان اینکه یکی دیگر از آداب‌ورسوم اهالی همدان در قدیم «کلوخ‌اندازان» نام داشت و مردم استان همدان روز آخر ماه شعبان را کلوخ‌اندازان می‌گفتند، گفت: در این روز مردم شادی کنان با تهیه و پخت غذایی مخصوص بنام کباب سرداشی سفره خود را برای اطعام نیازمندان و فقرا پهن می‌کردند.
کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان بابیان اینکه همدانی‌ها کباب سرداشی را از مخلوط گوشت چرخ‌کرده، سیب‌زمینی، پیاز، تخم‌مرغ، ادویه و گوجه‌فرنگی تهیه می‌کنند، عنوان کرد: مراسم کلوخ‌اندازان از اول تا پایان روز آخر شعبان ادامه داشت و پس‌ازآن مردم، آماده روزه‌داری در ماه رمضان می‌شدند و همه‌ساله مردم استان همدان چند روز مانده به آغاز رمضان به استقبال این ماه می‌رفتنند که این استقبال آیین پیشواز از ماه رمضان نامیده می‌شد.
روزه قلاغی، تمرین روزه‌داری کودکان
گذشته از آیین استقبال از ماه رمضان، آداب‌ورسومی خاص در این ماه پربرکت در همدان حاکم است که تقی محمدی پیر غلام ۹۰ساله که سال‌های عمرش را در برگزاری برخی از این مراسم خدمت کرده اظهار داشت: روزه در همدان، با روزه‌های قلاغی آغاز می‌شود به‌نحوی‌که در خاطرات کودکی تمام بزرگ‌سالان همدان، تصویری از روزه‌های قلاغی یا همان کله‌گنجشکی معروف وجود دارد که با تشویق بزرگ‌ترها و برای آنکه از حال و هوای ماه مبارک رمضان جا نمانند رقم می‌خورد.
تقی محمدی عنوان کرد: مردم استان همدان پس‌ازآنکه فرزندان آنان به سن بلوغ رسیدند، از آنان می‌خواهند که در ماه مبارک رمضان روزه را کامل بگیرند و درباره کودکانی که به سن شرعی نرسیده و روزه بر آنان واجب نیست، اهالی همدان اعتقاددارند اگر بتوانند روزه را قلاغی (کلاغی) بگیرند، خداوند اجر و پاداش روزه کامل را برای آنان منظور می‌کند.
مردم همدان به روزه نیمه‌روز، روزه قلاغی می‌گویند
وی بابیان اینکه مردم همدان به روزه نیمه‌روز و روزهای که در آن بچه‌ها از هنگام سحر تا اذان ظهر روزه خود را نخورند، روزه قلاغی می‌گویند، گفت: پخت شیرینی‌های محلی مانند «کماج»، «انگشت‌پیچ»، «پنجه خاله»، «یوخا»، «نیس در جهان» و «اگرده» نیز در ماه رمضان بین خانواده‌های همدانی رواج دارد و پخت‌وپز نان‌های مخصوص محلی نظیر نان «اوفاق»، نان «گرده چرب» و نان «شاتی» نیز از دیگر آیین‌هایی است که زنان همدان همه‌ساله در ماه رمضان اقدام به تهیه آن‌ها می‌کنند.
اما یکی از رسومی که در همدان در ماه رمضان همچنان رواج دارد نذری دادن چه برای برآورده شدن حاجات و چه برای اموات و درگذشتگان است، به این صورت که غذاهایی مثل شله‌زرد، عدس‌پلو، شیر برنج، عدسی، حلیم و یا آش رشته طبخ و در بین همسایگان و دوستان و به‌ویژه مستمندان و نیازمندان یا برای افطار روزه‌داران در مساجد و تکایا توزیع می‌شود.
جالب اینکه همدانی‌ها سنت حسنه میهمانی دادن و دعوت از روزه‌داران برای صرف افطاری در منزل خود را نیز همواره انجام می‌دهند و بر این باورند این کار در کنار جلب رضای خداوند، موجب برکت در زندگی آن‌ها می‌شود.
محمدی بابیان اینکه یکی دیگر از رسوم مردم همدان در ماه رمضان جمع‌آوری خرده‌های نان سفره افطاری است چراکه به باور مردم هر فردی که بتواند خرده‌نان‌های سفره افطاری را تا آخر ماه رمضان جمع کند و تا روز عید قربان آن را نزد خود نگهداری و آن‌ها را در آبگوشتی که از گوشت قربانی در عید قربان تهیه می‌شود، بریزد و سپس بخورد، خداوند تمام آرزوها و نیازهای وی را برآورده می‌کند، گفت: یکی از آیین‌های جالب‌توجه مردم استان همدان نیز فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس است.
داماد باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد
وی گفت: مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد که این افطاری شامل چند قرص نان، گرده دوزرده، برنج، روغن حیوانی، یک عدد مرغ و یا ماهی، سیب سرخ، شیرینی، انگشت‌پیچ و میوه‌های فصل است و پس‌ازاینکه افطاری از سوی داماد به خانه عروس برده شد، خانواده عروس نیز در شب‌های آینده، خانواده داماد را برای صرف افطاری به منزل خود دعوت می‌کنند.
محمدی ادامه داد: زیارت اهل قبور، شرکت گسترده در آیین‌های شب‌های احیا و قدر، برگزاری ایام سوگواری شهادت مولی‌الموحدین امام علی(ع)، راه‌اندازی دسته‌های سینه‌زنی، نوحه‌خوانی، زنجیرزنی و عزاداری از دیگر آداب مردم شهرها و روستاهای استان همدان در ماه ضیافت الله است.
وی بابیان اینکه همدانی‌ها رسم دارند که در ماه مبارک رمضان آجیل مشکل‌گشا درست و آن را در محله پخش کنند تا این ماه بسیار پربرکت و خوش‌یمن باشد، گفت: مراسم تهیه کیسه برکت در روز ۲۷ ماه رمضان از رسم‌های به‌جامانده از پیشینیان در این دیار است.
محمدی بابیان اینکه در این روز زنان روزه‌دار در هنگام رفتن به مسجد و اقامه نماز ظهر به همراه خود پارچه، نخ و سوزن می‌برند و در بین دونماز ظهر و عصر با استفاده از این وسیله‌ها به کار دوختن یک یا چند عدد کیسه برکت مشغول می‌شوند، گفت: به اعتقاد مردم همدان، هر کس داخل این کیسه پول بریزد، خداوند به او مال و دارایی زیاد می‌بخشد و به همین علت زنان در این روز بیش از یک کیسه برکت می‌دوزند و آن را برای زیادشدن دارایی بین خانواده خود و دیگران توزیع می‌کنند.
وی ادامه داد: این رسم به نحوی است که در آن بعد از پایان ماه رمضان، پول‌هایی که در این کیسه‌ها جمع شده خرج نیازمندان محله می‌شود.
جمع خوانی قرآن نه‌تنها در مساجد، بلکه در محله‌ها و منازل نیز مرسوم است و در این ایام، برگزاری نماز جماعت، قرائت دعا و جمع خوانی قرآن نه‌تنها در مساجد، بلکه در محله‌ها و منازل نیز به‌وفور دیده می‌شود.
در روز عید فطر تقریباً از تمام خانه‌های شهر بوی آش رشته‌ترشی حس می شود
وی عنوان کرد: اگر در روز عید فطر گذرتان به همدان بیفتد، تقریباً از تمام خانه‌های شهر بوی آش رشته‌ترشی را حس می‌کنید، آشی که به اعتقاد مردم، بعد از یک ماه روزه‌داری، خوردن آن دستگاه گوارشی را جلا می‌دهد.
محمدی عنوان کرد: همدانی‌ها در این آش مواد مغذی مثل گردو، آلو، میوه‌های خشک و خرما می‌ریزند و با سبزی‌های محلی آن را طبخ می‌کنند.
موارد عنوان‌شده گوشه‌ای از آداب‌ورسوم مردم همدان در ماه پرفضیلت رمضان است که اکثر قریب به‌اتفاق این رسوم همچنان پابرجا باقی‌مانده و اجرا می‌شود.
همه این آداب‌ورسوم بیانگر آن است که هرچند مدرنیته به زندگی اکثر مردم واردشده اما مردم شهر و استان همدان هنوز پایبند برخی رسم و رسوم در زندگی هستند که همین رسوم به زندگی زیبایی خاصی بخشیده است.
ناگفته نماند یک ماه روزه‌گیری تنها لب و دهان فروبستن از آب و طعام نیست بلکه فرصتی برای کمک به نیازمندان و محرومان و دست محبت کشیدن بر سر یتیمان است که این روزها بازارگرمی در همدان دارد و گسترش معنویت این ماه الهی به اجرای همین رسومات و صداقت است.
