به گزارش تابناک یزد،آیین «علم‌گردانی» از جمله آیین‌های عزاداری در ماه محرم است که هر سال در چهارمین روز از ماه محرم در روستای بشکان شهرستان بافق برگزار می‌شود.
در روستای بشکان، این سنت قدیمی، با شکوه و آیینی ویژه برگزار می‌شود به طوری که جمع زیادی از مردم، اعم از کوچک و بزرگ و پیر و جوان با راه‌اندازی دسته سینه‌زنی، پشت سر علم به حرکت در می‌آیند.
در این آیین، سه جوان به عنوان علمدار با کمربندی که به کمر دارند برای به حرکت در آوردن علم انتخاب می‌شوند و یک نفر هم که پیرغلام نام دارد، اشعاری را در قالب نوحه می‌خواند و بقیه مردم که پشت سر او حرکت می‌کنند، مصرع اول و دوم نوحه را با صدای بلند تکرار می‌کنند.
«کربلا یا کربلا یا کربلا، کربلا قربانگه خون خدا، یا مظلوم حسینم یا محروم حسینم، یا عطشان حسینم یا عریان حسینم».
این ابیات نمونه‌هایی از اشعار و نوحه‌هایی است که جمعیت پشت سر پیرغلام امام حسین (ع) پاسخ می‌دهند.
* علم گردانی ریشه در تاریخ بشکان دارد
سنت علم‌گردانی که ریشه در تاریخ بشکان دارد به منظور جمعآوری نذورات مردم شکل گرفته و هر سال با شکوه‌تر از سال قبل برگزار می‌شود و خوشبختانه مانند دیگر آیین و رسوم، دستخوش تغییر و تحول یا فراموشی نشده است و مردم هنوز حضور عزاداران و دسته علم‌گردانی در مقابل درب منزل خود را مایه برکت و سلامتی می‌دانند و برای این اتفاق روزشماری و حتی گاهی با یکدیگر رقابت می‌کنند.
در مراسم علم‌گردانی، هر خانوار به اندازه وسع و توانایی مالی خود، مقداری وجه نقد یا کالاهایی از قبیل برنج، حبوبات، غلات، روغن و رب گوجه فرنگی و .... را تحویل مامور جمعآوری نذورات می‌دهد.
برخی نیز نذر دارند، هنگامی که علم و دسته عزاداران از مقابل خانه آنها عبور کرد، گوسفند ذبح کنند که پس از انجام مراحل ذبح، لاشه گوسفند به محل تعیین شده تحویل داده می‌شود.
* گاری‌های دستی به دنبال علم نذورات مردمی را جمعآوری می‌کنند
معمولا به دنبال دسته علم‌گردانی، چند گاری دستی، حبوبات و خشکبار را تا محل انبار مسجد جامع بشکان حمل می‌کنند و یک وانت نیز همیشه ویژه لاشه‌های گوسفندان در نظر گرفته می‌شود تا آنها را به سرعت به فریزر مسجد برسانند.
پس از برگزاری مراسم علم‌گردانی و جمعآوری نذورات، اطعام عزاداران حسینی نیز آغاز می‌شود و مردم این روستا ظهر و شام مهمان ابا عبدالحسین (ع) هستند و معمولا مردم روستای بشکان در این ایام در خانه‌های خود غذا طبخ نمی‌کنند.
از محل جمعآوری حبوبات، غلات و چند لاشه گوشت جمعآوری شده، آشی به نام آش امام حسین (ع) طبخ می‌شود که مخصوص صبحانه روز تاسوعای حسینی است و برای طبخ آن، چند جوان از آخر شب پخت آن را آغاز می‌کنند تا صبح زود بعد از قرائت زیارت عاشورا، با اعلام عمومی از مسجد روستا، مردم برای گرفتن نذری به محل طبخ مراجعه کنند.
* پیرمرد 80 سالهای که از کودکی با پدربزرگ خود در علم‌گردانی شرکت می‌کرد
حسن رشیدی، مرد 80 ساله بشکانی در مورد این آیین سنتی به خبرنگار فارس گفت: علم‌گردانی رسم دیرینه‌ای است که در این روستا از قدیم‌الایام برگزار می‌شده و من به یادم دارم که در ایام کودکی با پدربزرگم در آئین علم‌گردانی شرکت می‌کردم.
وی افزود: وسع مردم در آن روزگار آنقدر نبود که با جمعآوری نذورات بشود چند شبانه‌روز برای عزاداران حسینی سفره اطعام پهن کرد و آنچه از محل علم گردانی و نذورات جمعآوری می‌شد، فقط برای پخت آش امام حسین (ع) برای صبح تاسوعا کفایت می‌کرد و روز عاشورا هم، هنگام ظهر عزاداران بر سفره سالار شهیدان مهمان بودند.
اکبر عسکری، یکی دیگر از سالخوردگان بشکانی نیز در مورد این آیین به خبرنگار فارس گفت: روزی که اعلام می‌شود روز علم‌گردانی است، هیچکس از خانه خارج نمی‌شود و آنهایی که پشت سر علم با نوحه‌سرایی حرکت می‌کنند، یک نفر را برای تحویل نذورات در منزل نگه داشته‌اند.
وی افزود: اگر هیچکس در خانه باقی نمانده باشد، صبح زود نذری مورد نیت خود را آماده می‌کنند و هرگاه دسته علم‌گردان به خانه آنها نزدیک شد از دسته خارج می‌شوند تا بدون معطلی نذورات خود را تحویل دهند.
* نوحه‌خوانی در دسته علم‌گردانی سنتی موروثی است
مصطفی عسکری که ذاکر اباعبدالله الحسین (ع) است و در این مراسم نوحه‌سرایی می‌کند نیز اظهار داشت: اجداد من همواره پیشاپیش دسته علم‌گردانی چاوشی‌خوانی و نوحه‌سرایی می‌کردند و اکنون پنج سال است که به جای نیاکان، خود در رثای امام حسین (ع) جلوی دسته علم‌گردان نوحه می‌خوانم.
وی همچنین بیان کرد: علم‌گردانی در رگ و پوست و استخوان مردم این روستا رسوخ کرده تا حدی که اگر به درب خانه‌ای مراجعه نکنیم، صاحبخانه دلخور می‌شود و با گریه و زاری، شکایت دسته علم‌گردانی را نزد آقا امام حسین (ع) می‌کند بنابراین این دسته مقید است تا حتی کوچه‌های باریک را هم طی کند تا خانه‌ای از ذکر امام حسین (ع) بی‌نصیب نماند.
مسئول هیئت امنای مسجد جامع بشکان نیز در این زمینه اظهار داشت: با محاسبه گوشت گوسفندان ذبح شده تاکنون بیش از 300 میلیون ریال کمک‌های نقدی و غیرنقدی مردم ساکن در روستای بشکان جمعآوری شده است.
* حضور 2500 بشکانی از سراسر ایران در روز عاشورا در بشکان
حسین رشیدی با بیان اینکه روز تاسوعا و عاشورا بیش از 2 هزار و 500 نفر از بشکانی‌های مقیم شهرهای مختلف برای عزاداری به موطن خود باز می‌گردند، گفت: آنهایی که ساکن نیستند، وجه نقدی را که نذر کردند به صندوقدار هیئت امنای مسجد این روستا پرداخت می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه عزاداری در این روستا به شکل سنتی با اندوه خاص برگزار می‌شود، خاطر نشان کرد: هموطنان ما علاقه ویژه‌ای به این شیوه عزاداری دارند و در هر نقطه از کشور باشند، روزهای تاسوعا و عاشورا، خود را به بشکان می‌رسانند تا به روش ابا و اجدادی خود عزاداری کنند.
رشیدی همچنین خاطر نشان کرد: از هم‌اکنون وظایف هر گروه برای طبخ غذا، آبدارخانه، شست‌وشوی ظروف و نظافت مسجد، نوحه‌خوانی و سینه و زنجیرزنی، مشخص شده و گروهی نیز برای برقراری نظم و انضباط و سایر امور، مشخص شده‌اند و امیدواریم امسال نیز در روزهای عزاداری خامس آل عبا، همچون سالهای گذشته، عزاداری باشکوه و در خور شأن آقا امام حسین (ع) برگزار کنیم.