اساس نام گیری این باغ هم داستانی دارد. در اصل این باغ که قدمت آن به اواخر دوره ی قاجاریه میرسد برای فردی به نام حسن ملارضا بوده است و به دلایلی بعد از او این باغ به دامادش علی پهلوان می رسد. از این رو به این باغ باغ پهلوان نیز می گویند و به این نام شهرت بیشتری دارد.
این بنا که در لیست مهمترین مراکز گردشگری ایران است دارای تاریخ متعددی است که به ادوار مختلفی بسط پیدا میکند اما دوران قاجاریه، مختص زمان گشایشان بوده و بدان شهرت بیشتری دارد. این باغ که درست در منطقهٔ مزویر آباد مهریز قرار دارد، به دلیل اینکه در منطقهٔ خوش آبوهوا بوده است، محل تردد و در کل این منطقه محل زندگی اعیان زمان خود بوده است. باغهایی که در این منطقه بر جای ماندهاند همه حاصل دوران قاجار و پهلوی هستند که از طراوت خاص و بینظیری برخوردارند.
در تاریخ ایران اگر مطالعه ای داشته باشید متوجه می شوید که مدل باغسازی و معماری باغ های دوران قاجار و پهلوی خاص و منحصر به فرد بوده که در این باغ کاملا مشاهده پذیر است.
در این باغ یک جوی مصفا قرار دارد که در اطراف آن، درختان جذاب و تنومند و پر سن و سال چنار همیشه سر سبز هستند. البته در باغ درختان خرمالو، انار و بادام نیز وجود دارد که منبع درآمدی برای باغ محسوب می شود. با توجه به اینکه آب و هوای یزد گرم و خشک است، کاشت چنین درختانی و دوام این محصولات نشان از آب و هوایی متفاوت در این منطقه دارد.
در این باغ جوی های آبی روان است که طراوت خاصی به محیط باغ داده و علاقمندان از زیبایی آن برای گرفتن عکس های یادگاری استفاده می کنند. آبی که از باغ می گذرد ازحسن آباد نشات گرفته و به طور مستقیم از باغ رد می شود. گفتنی است هیچ باغی به طور مستقیم در این منطقه محل تردد آب نیست. البته همین یک رشته آب که چنارهای زیبا را سیراب می کند، کافی نیست و به خاطر نیاز، دو رشته اب از قنات های دیگر به نام شاه حسینی و مزویر آباد نیز برای سیراب کردن درختان این باغ دائما در جوش و خروشند.
در قدیم به سهمیههای آب حقابه یا همان حق آبه میگفتهاند. این باغ دارای ۱۶ حقابه بوده که هر ۱۲ روز یکبار، به باغ اختصاص داده میشود. این حقابه ها هر کدام بین ۱۰ تا ۱۱ دقیقه است که سبو نیز نام دارند.
از نظر معماری، طراحی و ساخت این باغ نقطهی عطفی بین باغ سازی کهن و مدرن بوده به همین دلیل تمام سلایق را ارضا میکند.
در این باغ که ۳.۶ هکتار است ساختمانسازیهایی انجام شده که از جمله آن میتوان به ساختمان خدماتی و برجهای گلی اشاره کرد.
عمارت زمستان خانه در جبهه غربی، عمارت شربت خانه (کوشک) در بخش مرکزی، فضاهای خدماتی (اصطبل، انبار، سرایداری و …) و کارگاه ریسندگی و قالیبافی در جبهه جنوبی است.
معماری این باغ زیبا در یزد که در لیست جاذبههای گردشگری مهم قرار دارد، به سبک ترکیبی بوده که شامل کوشکی و حیاط مرکزی بوده است. مسیر گذر آب در این باغ در واقع مدنظر معماران قرار گرفته و زیباییها و فضا را بر اساس این خطوط مزین نمودهاند.
ورودیه این باغ زیبا، شامل برجی بلند و زیبا، اصطبل اسبها و کاهدان حیوانات است. از جمله تزییناتی که برای این برج در نظر گرفته شده است، تزیینات دورهٔ زندیه بوده است. این جالب است که باوجود اینکه این بنا در زمان قاجاریه ساخته شده اما به طراحی زندیه دران وفادار بودهاند.
جذابترین و پرطرفدارترین بخش این باغ، کوشک یا شربتخانه است که در حد سهطبقه و در فضایی بالغ بر ۱۵۰۰ مترمربع ساخته شده است. بخش کلاهفرنگی آن از نفیسترین و مهمترین بخشهای این شربتخانه به شمار میآید.
این باغ چنان برای ایرانی ها و فرهنگ دوستان اهمیت دارد که هم اکنون در لیست آثار ملی به ثبت رسیده و محل تردد و دید و بازدید توریست های داخلی و خارجی است.
زمستانخانه نیز بخش و بنای مهم دیگری است که در این منطقه و در این باغ ایجاد شده است. دوره پهلوی اول دقیقا مربوط به همان زمانی است که کار ساخت و ساز زمستان خانه شروع شده است. از این بنا در زمستان ها استفاده می شده است و با توجه به وضعیت آب و هوا آن را متناسب با اب و هوای زمستانی ایجاد کرده اند. زمستانخانه فقط در یک طبقه ساخته شده است و اجزای داخلی آن شامل ۴ بخش بوده که شامل نشیمن، پستو، طنبی و آشپزخانه می باشد.
معماریهای به کار رفته در این بنا مخصوصا سر بام برج بسیار مهندسی شده و زیبا و منظم است به طوری که چشمها را به حیرت وا میدارد.
البته بخش دیگری نیز در این زمستان خانه وجود دارد که به آن حمام و انبار گفته میشود. این بخشها اخیرا طی حفاریهایی از دل خاک بیرون کشیده شدهاند. در ادامه بخشی دیگر نیز کشف شده که بیشتر به خانه سرایداری شبیه است که به ظاهر خدمهها در آن جا زندگی میکردهاند.
فصل تابستان و بهار بهترین زمان برای دید و بازدید از این باغ زیباست چرا که طراوت بهاری و سایه های درختان در تابستان لطف خاصی دارد که می تواند روح شما را جلا دهد و خاطراتی خوب از سفر به یزد برایتان رقم بزند.