روستای تاریخی «اردان» که از توابع دهستان دهشير شهرستان تفت است، در گودی یک دره و در نزدیکی روستاهای تاریخی شواز و توران‌پشت واقع شده است.
«اردان» از نظر تاریخی روستایی غنی است اما افراد زیادی هنوز این روستا را نمی‌شناسند و پای قدمت تاریخی آن که وسط می‌آید، سکوت می‌کنند در حالي كه برخي مورخان قدمت آن را متعلق به دوران قبل از اسلام ذكر مي‌كنند و آن را از قدیمی‌ترین روستاهای یزد و ایران مي‌دانند.
«محمد علی اینانلو» باستان شناس برجسته و یکی از ایران شناسان معروف نيز قدمت این روستا را به دوره ساسانی و هخامنشی نسبت داده و قلعه این روستای زیبا را از منحصرفردترین قلعه‌های جهان می‌داند.
خصوصیات بارز این قلعه که روستاییان به منظور محافظت از خود در مقابل حمله راهزنان بنا کرده بودند، منظره زیبایی است که از اردان به تصویر می‌کشد و دلیل آن هم قرار گرفتن اين دژ باشكوه بر بالاي ناحيه بلند و مشرف به روستاست.
این قلعه به دست اجداد اردانی‌ها که پایه‌گذاران این روستا بودند و با مشقت‌های بسیاری ساخته شده چرا که در آن دوران، بردن مصالح و ابزار بر روی اين بلندی، بسیار مشکل بوده است.
البته از طرفی مکانی که قلعه در آن بنا شده نيز کاملاً ناهموار بوده و این خود بر سختی کار معماران توانمند اردانی اضافه کرده بود به ويژه اين كه کارشناسان میراث فرهنگی استان یزد، مشکل‌ترین قسمت ساخت این بنا را پی و ستون‌هایی می‌دانند که روی سنگ‌هاي سخت و ناهموار منطقه بنا شده است.
روستايي با يك ابرسازه تاريخي
به گفته‌ي رییس شورای اسلامی روستای تاریخی اردان، این قلعه تاریخی که در سال ۱۳۸۶ به شمارهٔ ۲۱۷۱۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده، امروزه پس از گذشت سال‌ها در نگاه کارشناسان یک ابر سازه تاریخی بشمار می‌آيد.
«غلامرضا اردانی» با اشاره به حضور قريب 1500 گردشگر در ایام نوروز امسال در این روستای تاریخی، اظهار می‌کند: این روستا هر چند که میزبان تعداد زیادی از گردشگران است اما هنوز آنچنان شناخته شده نيست و غالباً به لحاظ تشابه آوايي با روستای «ارنان» مهریز اشتباه گرفته میشود و اين در حالي است كه این روستا اگر چه ارنان نیست اما از نظر تاریخی کمتر از ارنان هم نیست.
وی با بیان این که روستای اردان از نظر تاسیسات گردشگری نیز روستايي برخوردار است، بیان می‌کند: این روستا دارای يك اقامتگاه بومگردی براي اسكان و پذيرايي از گردشگران است که می‌تواند با مهیا شدن شرايط بهتر گردشگری، مورد بهره‌برداری بهينه قرار گیرد.
این مسئول همچنين اضافه می‌کند: این روستا دارای قلعه‌ی تاریخی باغستان، دو تفرجگاه «تل غلي» و «تل پدا» است که گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند.
وی با اشاره به وجود امکاناتی مانند مسجد، چهار قنات که همچنان دو قنات آن احیاء است، باغستان و کشتزار در اين روستا، تاكيد مي‌كند: اين روستاي تاريخي همچنان با 200 نفر جمعیت ثابت، یکی از روستاهای فعال و خوش آب و هوا و ییلاقی استان یزد به شمار مي‌رود.
اردانی توسعه زیرساخت‌های گردشگری این روستا را مستلزم همت میراث فرهنگی عنوان می‌کند و می‌گوید: قلعه تاریخی این روستا که در سنوات گذشته وعده عنایت و مرمت آن را داده بودند، همچنان به حال خود رها شده و در بارش‌های اخیر نيز بخشی از آن تخریب شده است.
دهیار روستای اردان اضافه می‌کند: این قلعه، نماد تاریخی این روستاست و در صورت حمایت میراث فرهنگی می‌توانیم، بخش خصوصی را نیز به منظور توسعه زیرساخت‌های گردشگری بکار بگیریم هر چند كه امکانات فعلی روستا نیز جوابگوی نیازهای گردشگران و بازدیدکنندگان خواهد بود.
روستاهای تاريخي ماقبل اسلام در اولویت گردشگری
«سید مصطفی فاطمی» مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد نيز در رابطه با اين روستا مي‌گويد: روستای تاریخی اردان معروف به «اردون» یکی از روستاهای تاریخی مربوط به دوران اولیه اسلام است که البته به دوران قبل از آن نیز نسبت داده میشود.
وی اضافه می‌کند: این روستای تاریخی به واسطه آثاری که از روستاهای تاریخی و قبل از اسلام «شواز» و «توران پشت» به جا مانده است، عمدتاً به دوران ساسانی نیز نسبت داده میشود.
این مسئول پرداختن به روستاهای تاریخی قبل از اسلام و قدیمی را اولویت توسعه گردشگری و در نهایت معرفی و تبلیغات در مورد آنها می‌داند و می‌گوید: در حال حاضر روستاهای تاریخی و با قدمت زیادي همچون شواز که کمتر نیز به معرفی و توسعه آنها توجه شده است، در اولویت ميراث فرهنگي قرار دارند اما در حين حال معرفي روستاي اردان از طريق برگزاری رويدادها و جشنواره‌های گردشگري را مد نظر داريم.
وی در رابطه با مرمت قلعه تاریخی این روستا نيز تصریح مي‌كند: بارش‌های اخیر منجر به آسیب دیدن قلاع تاریخی روستاهایی همچون فهرج و اردان شد اما متاسفانه تاكنون اعتباری در راستای مرمت و ترمیم این بناها به میراث فرهنگی تعلق نگرفته است لذا در شرايط كنوني برنامه‌ای در مورد اين بناها نداریم.
فاطمی در پایان از تعداد بناهای تاریخی و ارزشمند در استان یاد کرده و مي‌گويد: بیش از 200 هزار اثر تاریخی و بیش از 20 هزار اثر تاریخی ثبتي در استان یزد وجود دارد که با توجه به اعتبارات محدود، ناچار به اولویت‌بندی آنها و جلب مشاركت بخش خصوصی براي مرمت و نگهداري از آنها هستیم.
گزارش از :فاطمه رهبر يزدي