سال ۸۴ بود که استارت احداث کارخانه کمپوست در یزد زده شد تا بخشی از ۳۴۰ تن زباله‌ای که در شهر تولید می‌شود به کودی مغذی تبدیل شود اما از آن سال تاکنون این کارخانه در بلاتکلیفی است.
از حدود دو دهه پیش، بحث تولید کودی به‌نام کمپوست از زباله‌های تر مطرح شد تا با این روش هم هزاران هکتار از اراضی کشور که به دفن زباله اختصاص یافته بودند، نجات پیدا کنند و هم ایرانی‌ها نیز مانند اروپایی‌ها حتی از زباله‌های خود ثروت بیافرینند.
آن زمان کمپوست در واقع طرحی برای نجات زمین از زباله و شیرابه‌هایی بود که در مناطقی از کشور حتی به سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ کرده بود به همین دلیل حداقل در رسانه‌ها سر و صدای زیادی به‌پا کرد و بیشتر شهرداری‌ها تلاش‌های خود را برای راه‌اندازی کارخانه کمپوست آغاز کردند.
یزد در زمره نخستین استان‌هایی بود که کارخانه کمپوست در آن کلید خورد
یزد هم در زمره نخستین استان‌هایی بود که طرح ایجاد کارخانه کمپوست در آن کلید خورد تا جایی که برخی اعضای شورای شهر سوم، یزد را پایلوت طرح تبدیل زباله به کمپوست در کشور معرفی کردند.
اما این شهر پایلوت، اکنون ۱۳ سال است که در انتظار تولید کمپوست باقی‌مانده و بعد از این همه سال، هنوز هم این کارخانه در بلاتکلیفی است و اصلا دیگر حتی یادی هم از آن نمی‌شود زیرا اولویت‌های شهر جهانی یزد تغییر کرده و مسئولان اینقدر درگیر بگیر و ببندهای عزل و نصب‌ها و ... هستند که دیگر وقتی برای کمپوست باقی نمی‌ماند.
قرارداد کارخانه کمپوست در سال ۸۴ منعقد شد
قرارداد احداث کارخانه کمپوست یزد در سال ۸۴ منعقد شد و قرار بود پیمانکار، این طرح حداکثر ظرف مدت ۱۸ ماه به پایان برساند تا یزد شهر پایلوت اجرای طرح تولید کمپوست شود اما این طرح مدت‌ها به درازا کشید.
پس از کش‌وقوس‌های بسیار، کارخانه کمپوست سرانجام در سال ۱۳۹۱ به بهره‌برداری رسید و خبر بهره‌برداری از آن به شکل گسترده‌ای در رسانه‌های استان بازتاب یافت اما عملا چرخ این کارخانه نچرخید و شاید حتی زباله‌های یک هفته شهر هم در این کارخانه به کمپوست تبدیل نشد.کارخانه کمپوست سرانجام در سال ۱۳۹۱ به بهره‌برداری رسید و خبر بهره‌برداری از آن به شکل گسترده‌ای در رسانه‌های استان بازتاب یافت اما عملا چرخ این کارخانه نچرخید و شاید حتی زباله‌های یک هفته شهر هم در این کارخانه به کمپوست تبدیل نشد
عضو شورای سوم و چهارم شهر یزد گفت: این کارخانه با هزینه ۴۸ میلیارد ریال به بهره‌برداری رسید که ۳۰ میلیارد و ۵۲۱ میلیون تومان توسط پیمانکار و بقیه توسط شهرداری تامین شد.
حجت الاسلام حمیدرضا مطهریان بیان کرد: این کارخانه می‌توانست روزانه ۲۵۰ تن زباله را به کود کمپوست تبدیل کند اما به دلیل سوء مدیریت‌ها، بهره‌برداری از این کارخانه بی‌سرانجام ماند.
یزد که قرار بود پایلوت اجرای کمپوست باشد، اکنون در زمره معدود شهرهایی است که تفکیک زباله در آن هنوز معنای چندانی پیدا نکرده زیرا عملا تفکیک زباله سرانجامی ندارد و زباله‌های تفکیک شده در نهایت دفن می‌شوند.
روزانه در یزد ۳۴۰ تن زباله تولید می‌شود و ۶۰ تا ۷۰ درصد این زباله‌ها نیز تر است و می‌تواند طی فرآیندی به کود مغذی کمپوست تبدیل شود اما این ثروت اکنون دفن می‌شود.
اینکه حتی دفن این زباله‌ها اصولی انجام می‌شود یا غیراصولی و آیا به زودی شاهد نفوذ شیرابه زباله‌های یزد به سفره‌های آب زیرزمینی خواهیم بود یا خیر، موضوعی جداگانه است که البته محیط زیست باید به آن بپردازد اما اینکه چرا هیچ فکری برای کارخانه کمپوست که در زمان خود با هزینه بسیاری از بیت‌المال احداث شد و اکنون به حال خود رها شده، موضوعی است که حداقل شورای شهر یزد به عنوان ناظر عملکرد شهرداری باید درباره آن پاسخگو باشد.
تلاش برای خلع یزد مدیر کارخانه کمپوست
الهه جورابی، عضو شورای اسلامی شهر یزد گفت: هنوز نتوانسته‌ایم کار اثربخشی برای کارخانه کمپوست انجام دهیم اما اکنون مراحل اداری و قانونی برای خلع ید مدیریت قبلی این کارخانه در حال انجام است.
وی افزود: امیدواریم بتوانیم با به‌کارگیری مدیر جدید و کارآمد، این کارخانه را هرچه سریع‌تر در یزد راه‌اندازی و زباله‌های شهر را به کمپوست تبدیل کنیم تا شاهد زیان‌های زیست‌محیطی این حجم از زباله‌ها نیز نباشیم.
کارخانه کمپوست هیچگاه در اولویت برای جذب سرمایه‌گذاری نبود
جورابی تصریح کرد: متاسفانه کارخانه کمپوست دیده نشده و هرگز در برنامه‌های شهرداری و شورای شهر کسی آن را در اولویت نگذاشته است و هرگاه سرمایه‌داری برای سرمایه‌گذاری معرفی شده، همواره به زعم مسئولان طرح‌های مهم‌تری برای معرفی وجود داشته است.
وی با بیان اینکه اکنون در کارخانه کمپوست فقط کار تفکیک انجام می‌شود و زباله‌های تر دفن می‌شود، عنوان کرد: هیچ اقدامی در راستای تبدیل زباله‌ها به کمپوست در این کارخانه انجام نمی‌شود.
عضو شورای اسلامی شهر یزد یکی از مشکلات کارخانه کمپوست بعد از مباحث مدیریتی را بحث آب این کارخانه دانست و گفت: چاه موجود با فاصله ۱۰ کیلومتری از این کارخانه قرار دارد که امیدواریم بتوانیم مجوز انتقال چاه به نقطه‌ای نزدیک‌تر را دریافت کنیم.بحث کارخانه کمپوست باید به یک مطالبه مردمی از سوی مردم و تشکل‌های مردم نهاد تبدیل شود تا دست‌اندرکاران امر اهتمام بیشتری نسبت به تعیین تکلیف آن داشته باشند
جورابی خاطرنشان کرد: بحث کارخانه کمپوست باید به یک مطالبه مردمی از سوی مردم و تشکل‌های مردم نهاد تبدیل شود تا دست‌اندرکاران امر اهتمام بیشتری نسبت به تعیین تکلیف آن داشته باشند.
نکته جالب اینجاست که دیگر حتی نام کمپوست هم به تدریج از ذهن مردم یزد پاک شده و خیلی‌ها دیگر حتی دغدغه‌ای برای تفکیک زباله هم ندارند زیرا در شرایطی که زباله‌های تر به کمپوست تبدیل نمی‌شود، این تفکیک را کاری عبث می‌دانند.
این انتظار وجود دارد که اعضای شورای شهر یزد به عنوان نمایندگان مردم شهر، در این زمینه نیز دغدغه داشته باشند و متولیان امر را در این زمینه از خواسته‌های مردم آگاه کنند تا شاید شاهد حرکتی از سوی شهرداری برای تعیین تکلیف این کارخانه ۱۵۰ هکتاری باشیم.