دکتر «محمدرضا اختصاصی» استاد تمام دانشکده منابع طبیعی دانشگاه یزد در
بیست و پنجمین آیین نکوداشت اعضای هیأت علمی نمونه کشوری که در دانشگاه
علامه طباطبایی و با حضور «محمد فرهادی» وزیر علوم برگزار شد، به‌عنوان یکی
از 13 استاد نمونه کشوری سال 1394-1395 برگزیده شد و مورد تجلیل قرار
گرفت.
همشهری به همین بهانه با این عضو هیات علمی دانشگاه و استاد نمونه کشور
گفتوگویی را ترتیب داده است که مشروح آن را در زیر می خوانید.
-
به اختصار در مورد سوابق تحصیلی‌تان توضیح دهید.
من پس از دوره ابتدایی و راهنمایی، مقطع دبیرستان را در رشته علوم تجربی و
در دبیرستان ایرانشهر یزد گذراندم و سپس مقطع کارشناسی را در رشته
تحصیلی‌منابع طبیعی و کارشناسی ارشد را در گرایش مرتع و آبخیزداری و در
ادامه دکتری را در گرایش آبخیزداری در دانشگاه تهران پشت سر گذاشتم.
-
رشته منابعطبیعی در کشور ما چه جایگاهی دارد و دانشگاههای کشور ما از استانداردهای بین‌المللی در این حوزه برخوردار هستند؟
رشته منابع طبیعی در ایران و در بعضی از کشورهای دنیا مانند آمریکا به طور
خاص وجود دارد و تدریس می‌شود و خوشبختانه در ایران این رشته از نظر موقعیت
علمی وتدریسی از وضعیت خوبی برخوردار است ولی در بخش اجرا و قانون
گذاری با مشکلاتی مواجه هستیم و این مشکلی است که باعث شده تا منابع طبیعی
در کشورمان از وضعیت خوبی برخوردار نباشد.
-
به نظر شما علل وضعیت نابسامان منابع طبیعی در کشور چیست؟
ناهماهنگی بین دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی با دستگاه‌های اجرایی از جمله
عوامل وضعیت فعلی بخش منابع طبیعی در کشور است. البته باید تاکید کنم هم
مراکز اجرایی و هم دانشگاه‌ها در این مورد دچار قصوراتی هستند و هر کدام در
بروز وضعیت کنونی سهیم هستند ولی در مجموع همین نبود ارتباط بین دانشگاه
وسازمان‌های اجرایی و متولی در بخش منابع طبیعی باعث شده که امروز ما شاهد
مشکلاتی در منابع طبیعی کشور باشیم.
-
چه برنامه‌هایی برای تحکیم این رابطه در حال اجراست و برای حل این مشکل، گامی برداشته شده است؟
در حال حاضر ازطریق شورای گسترشش و از طریق گردهمایی‌هایی که از طرف
دانشگاههای کشاورزی و منابع طبیعی کشورو همین طور از طریق انجمن‌های
کشاورزی و منابع طبیعی برگزار می‌شود، یکسری برنامه در حال بازنگری و
تدوین است تا از این طریق بتواند رابطه بین دانشگاه و بخش اجرایی را بهبود
بخشد.
نظر من در این رابطه این است که بخشی از دوره‌های بخش‌های آموزشی از جمله
منابع طبیعی در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد باید به
وزارتخانه مرتبط یا سازمان وزارت کشاورزی یا سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور
واگذار شود تا مدیریت و آموزش تحت یک مدیریت واحد به فعالیت بپردازد.
در غیر این صورت ضرورت دارد کانال‌هایی به صورت یک پل ارتباطی بین دانشگاه و
مدیریت واجرا ایجاد شود تا بتواند فارغ‌التحصیلان کار‌آمد را وارد سیستم
اجرا و برای بهبود وضعیت موجود نیز همفکری و همکاری‌های لازم را ایجاد کند.
-
وضعیت دانشکده منابع طبیعی دانشگاه یزد نسبت به دانشکده‌های مشابه در کشور چگونه است؟
این دانشکده هم از نظر نیروهای علمی و هم از نظر رتبهبندی در سطح
دانشگاههای رده اول کشور وتقریباً هم ترازبا دانشکده منابع طبیعی
دانشگاه تهران و گرگان است و بسیاری از دانشجویان ممتاز کشور راغب به ادامه
تحصیلات خود در دانشکده منابع طبیعی یزد هستند و این دانشکده را به عنوان
محل تحصیلات تکمیلی خود انتخاب می‌کنند.
-
به نظر شما بحران‌های منابع طبیعی در استان چیست و برای رفع آنها چه اقداماتی صورت گرفته است؟
در حال حاضر بزرگ‌ترین معضل در بخش منابع طبیعی استان یزد، بحران کم‌آبی و
خشکسالی است که خشکسا‌لی‌های متوالی و بیآبی از یک سو و مدیریت نادرست
منابع آب از سوی دیگر، این بحران را هر روز پیچیده‌تر می‌کند.
آنچه در این مورد قابل تامل است، مدیریت ناکار‌آمد انسانی است به عنوان
مثال حفر کنترل نشده چاه‌های آب در مناطق دشتی و کوهستانی و استفاده
بیمنطق و بیش از حد از آب در بخش کشاورزی و توسعه آن به ویژه در مورد
گیاهان پرآبخواه مانند صیفی‌ها و صادرات آب به شکل مجازی از استان انجام
شده که این مشکل هم کشاورزی و هم منابع طبیعی استان را در معرض خطر قرار
داده است.
چالش بعدی در مورد منابع طبیعی استان، وجود ریزگردهاست که در سال‌های اخیر
با توسعه و برداشت بیش از حد از معادن به ویژه به دلیل شیوه بهره‌برداری
از معادن که به صورت روباز است،تشدید شده است.
البته در مورد ریزگردها طرح مطالعاتی از سوی دانشگاه یزد در دست
آمادهسازی است که امیدواریم راهکارهای کاهش ریزگردها را بررسی کند و به
سازما‌ن‌ها و دستگاه‌های مربوطه ارائه دهد.
-
کتاب‌های شما ازمنابع درسی دانشگاهی است. درباره این تالیفات بگویید.
بیشتر فعالیت‌های تحقیقاتی بنده در بخش‌های کنترل و کاهش فرسایش بادی و
ریزگردهاست و در این باره 4 کتاب تالیف و 2 کتاب ترجمه‌ای را در رابطه با
کاهش و کنترل فرسایش بادی و همچنین بحث بیابانزایی تدوین کردهام که
برخی‌از آنها به عنوان منابع درسی یا کمک درسی استفاده می‌شود.