به گزارش تابناک یزد،شهرستان خاتم یکی از شهرستانهای استان یزد
در مرکز ایران است. شهر هرات مرکز این شهرستان است. جمعیت شهرستان خاتم در
سال ۱۳۸۹، برابر با ۳۴٬۷۸۰ نفر بوده‌است.
بخش عمده این شهرستان زیر پوشش جنگلی قرار دارد. جنگلهای پسته و حشی «باغ
شادی» و جنگلهای بادام کوهی «چنارناز» از جمله پوشش گیاهی این منطقه به
شمار می‌روند. این شهرستان مهمترین قطب کشاورزی استان یزد محسوب می‌شود.
وجود منابع آبی فراوان از جمله سفره‌های وسیع آبهای زیرزمینی، همجواری با
شهرستان سرسبز بوانات (فارس) و قرار گرفتن در مسیر رودخانه بوانات
چشم‌انداز نویدبخشی را برای کشاورزی این منطقه ترسیم کرده است.
در مورد قدمت این شهرستان مورخان بر این باور هستند که منشأ سکونت در این
منطقه به زمان ورود آریایی‌ها به ایران بازمی‌گردد. منطه هرات و مروست تا
سال۱۳۵۹ دو دهستان از دهستانهای شهرستان شهربابک بوده‌اند. این منطقه در
زمان ساسانیان به علت واقع شدن بین سرزمین فارس، کرمان و یزد از اهمیت خاصی
برخوردار بوده‌است. در گذشته‌های دور این منطقه قسمتی از فارس محسوب
می‌شده‌است.
در آثار اسلامی (مسالک الممالک استخری، صوره الرض ابن
حوقل، معجم البلدان یاقوت حموی، تاریخ کرمان پاریزی و فارسنامه ناصری...)از
دو شهر هرات و مروست به نیکی یاد شده‌است.
یکی از آثار تاریخی شهرستان خاتم کاروانسرای«شعبه» این شهرستان است که در
شهر مروست قرار گرفته است. کاروانسرای شعبه با توجه به ویژگی های معماری
مربوط به دوره صفویه است. وجه تسمیه بنا به نام شعبه از آن جهت است که این
کاروانسرا زمانی به عنوان یکی از شعبه های توزیع اجناس کوپنی از آن بهره
برداری می شده است.
این کاروانسرا در گذشته به عنوان کاروانسرای درون شهری کارکرد تجاری داشته و در حال حاضر متروکه شده است.
کاروانسرای شعبه از لحاظ پلان و فرم کلی L شکل بوده که فضای باز آن در
قسمت شمالی کاروانسرا قرار دارد و از نظر ارتفاع فقط در قسمت جنوب غربی
کاروانسرا اتاق ها به صورت دو طبقه است.
کاروانسرای مشهور به شعبه جنب مسجد جامع، خانه وقفی و قلعه مروست و در
موقعیت خوب شهری واقع است. دارای سردری آجری به عرض تقریبی 3متر و طول 12
متر است. در طرفین راهروی آن دکان هایی ساخته شده است. در پس یکی از این
دکان ها در ضلع شمالی انباری باپوشش پنج چشمه تاق و تویزه (تیغه صندوقه)
دیده می شود. قسمت جنوب غربی که اصطبل و اتاق های دو طبقه کاروانسرا بوده
آسیب دیده و سقف های آن فرو ریخته است. فضای باز کاروانسرا که به صورت بار
انداز بوده است در بخش شمال آن واقع است. در هر طرف راهرو ورودی (بازارچه)
کاروانسرا سه دکان ساخته شده است و یک پوششی با چهار روزنه در میان این
بازارچه سر پوشیده دیده می شود. نورگیری از طریق روزنه های که در سقف و
دیواره ها وجود دارد تأمین می شود.
این بنا تنها در قسمت ورودی بنا دارای تزیینات ساده آجرکاری است و مصالح به کار رفته در بنا خشت و گل و آجر و چوب است.
گفتنی است این بنای تاریخی در مالکیت یکی از شهروندان مروستی بوده و مالکیت خصوصی دارد.
