سارا گلابگیریان
یزد، زیستگاه حیات وحش متنوع و ارزشمندی است که در زیستگاههای مختلف حفاظت
شده یا خارج از محدوده، زندگی میکنند. برخی از آنها ازجمله یوزپلنگ
آسیایی از نمونههای نادر این جمعیت به حساب میآید؛ حیات وحشی که با
مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم میکنند و روز به روز از جمعیت آنها کاسته
میشود.
عوامل مختلفی در کاهش جمعیت حیات وحش استان تاثیر دارند اما اصلیترین عامل
مرگ و میر گونههای حیات وحش استان، خشکسالی است. خشکسالی با از بین بردن
پوشش گیاهی و کاهش جمعیت علفخوار، جمعیت گوشت خوار را نیز با خطر مرگ مواجه
کرده و به گفته مسئولان 30 درصد جمعیت حیات وحش استان در سالهای خشکسالی
از بین رفتهاند.
شکار، دیگر عاملی است که ادامه زندگی حیات وحش را نشانه رفته است. شاید همه
تلفات ناشی از شکار قابل شناسایی نباشد اما به گفته مسئولان اداره کل
حفاظت محیط زیست استان از ابتدای امسال تاکنون 16 لاشه گونههای خاص حیات
وحش و 62 قطعه پرنده از شکارچیان متخلف، کشف شده است.
جادهها قاتلان دیگر حیات وحش استان هستند که هر سال جمعیت قابل توجهی از
گونههای نادر استان را به کام مرگ میکشانند. از تلفات حیات وحش در
جادههای خارج از مناطق حفاظت شده، هیچ اطلاعاتی در دست نیست اما آنچه از
سوی کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست استان برآورده شده، تلف شدن 5
حیوان در هر شبانه روز در جادههای استان است.
شاید انسانها در کاهش جمعیت حیات وحش استان نقش دارند، اما مشاهده
صحنههای تلف شدن و جان باختن حیوانات در اثر عوامل مختلف از جمله تصادف،
خشکسالی یا شکار، هر انسانی را متاثر خواهد کرد. برخی شهروندان یزد خواستار
توجه بیشتر مسئولان برای جلوگیری از کاهش جمعیت حیات وحش استان هستند.
جست و جو برای یافتن آب و غذا
یکی از رانندگان حمل و نقل جادهای با اشاره به برخورد گاه و بیگاه
خودروها به ویژه خودروهای سنگین با حیوانات در جادههای استان، میگوید:
کمبود غذا و خشکسالی باعث شده است که حتی گونههای نایاب حیات وحش استان از
مناطق حفاظت شده خارج شوند و برای یافتن آب و غذا از جادهها عبور کنند.
«مرتضی میرجلیلی» از مسئولان اداره کل حفاظت محیط زیست استان میخواهد با
تامین آب و غذای مورد نیاز، از کاهش جمعیت حیات وحش با ارزش استان جلوگیری
کنند؛ چرا که از بین رفتن آنها به زنجیره حیات بشر نیز آسیب وارد میکند.
وی میافزاید: رانندگان هم باید با دقت بیشتری در مناطق دارای تابلو و
علائم عبور حیات وحش تردد کنند تا کمترین برخورد با جانداران اتفاق بیفتد
چرا که در اثر همین برخوردها و بیتوجهی برخی رانندگان، برخی گونههای
کشورمان منقرض شدهاند.
ضرورت صادر نشدن پروانه شکار
یکی دیگر از شهروندان نیز عقیده دارد در سالهایی که حیات وحش به شدت از
خشکسالی رنج میبرد و آثار زیانبار خشکسالی حتی ادامه حیات انسان را با
چالش مواجه کرده است، شکار ظلم مضاعفی است که به طبیعت وارد میشود.
«مریم یوسفی» ادامه میدهد: خشکسالی جمعیت حیات وحش را به شدت کاهش داده و
خواهد داد. اگر قرار باشد با سلاحهای گرم و سرد به جان حیات وحش بیفتیم،
دیگر چیزی به این نام معنا نخواهد داشت.
وی میگوید: تشدید برخورد با شکارچیان و اعمال نظارت قوی بهویژه در مناطق
حفاظت شده حیات وحش استان قطعاً بر کاهش شکار غیرمجاز موثر خواهد بود.
وی همچنین میافزاید: شاید در شرایطی که خشکسالی جمعیت حیات وحش را کاهش
میدهد، حتی دیگر ضرورتی نداشته باشد که پروانه شکار مجاز هم صادر شود؛ چرا
که گونهها به دلیل نبود آب و غذای کافی از بین میروند و صدور پروانه
شکار، روند کاهش این جمعیت را تشدید خواهد کرد.
جلب هر چه بیشتر مشارکت مردم
یکی دیگر از شهروندان عقیده دارد در شرایطی که حیات وحش استان با چالش مرگ
مواجه هستند، مسئولان استان باید مشارکت هر چه بیشتر مردم را جلب کنند تا
با آگاهی بخشی و کمک به توزیع آب و غذا در زیستگاهها، اندکی از تلفات
بکاهند.
«محسن غضنفری» ادامه میدهد: اطلاع رسانی به اهالی روستاهایی که دامهایشان
از سوی گوشتخواران شکار میشوند، گام موثری برای جلوگیری از کشتن حیات وحش
ارزشمند استان است و اگر روستاییان آگاه شوند که ورود حیات وحش به روستاها
برای ادامه حیات است، به شکل فجیع این حیوانات را از بین نخواهند برد.
وی با اشاره به کشتن گونههای وحشی در روستاها به دلیل خسارت به دامها،
میگوید: دولت باید خسارت وارد شده به روستاییان را تقبل کند و با این کار
مردم را به حمایت از حیات وحش و جلوگیری از تلف شدن آنها به دلیل نداشتن آب
و غذا، جذب کند.
دشواری ادامه حیات برای جانوران
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان نیز با اشاره به کاهش
جمعیت حیات وحش استان به دلایل مختلف، اظهار میکند: انباشته شدن زیانهای
خشکسالی شرایط را برای ادامه حیات وحش دشوار کرده است. به صورت خوشبینانه
میتوان گفت که 30 درصد از جمعیت حیات وحش استان به علت شدت خشکسالی از دست
رفته است.
«حسن اکبری» میافزاید: برآورد خسارت خشکسالی بر جمعیت حیات وحش استان
بسیار سخت است چرا که خشکسالی در استان از یک فرآیند طبیعی غیرقابل کنترل
به یک بحران تبدیل شده که اثرات زیانبار آن به ویژه در شمال استان در مناطق
پارک ملی سیاهکوه و دره انجیر در شهرستان اردکان بهشدت حیات وحش را تحت
تاثیر قرار داده است.
وی ادامه میدهد: شاید بتوان با ایجاد آبشخورها، تا حدودی آب مورد نیاز را
برای حیات وحش فراهم کرد اما تامین غذا برای حیات وحش کار دشواری است.
به گفته اکبری، در سالهای خشکسالی، جمعیت حیات وحش برجسته استان به ویژه
قوچ و میش، کل و بز و سایر گونههای داخل زیستگاهها به دلیل کمبود غذا از
مناطق حفاظت شده خارج شدهاند که تلفات حیات وحش را افزایش میدهد و یکی از
آثار غیرمستقیم خشکسالی بر جمعیت حیات وحش استان است.
وی اضافه میکند: خارج شدن علفخواران از زیستگاهها، آنها را با خطر تصادف
در جادهها یا شکار مواجه میکند و قطعاً تلفات حیات وحش استان در سال جاری
که از نظر بارش جزو کمسابقهترین بارشها در پاییز است، افزایش خواهد
یافت.
توسعه جادهها و افزایش تلفات
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان از دیگر عوامل تلفات حیات
وحش استان به تصادفات جادهای اشاره میکند و میافزاید: قطعاً با ارتقای
کمی و کیفی جادهها، تلفات حیات وحش نیز در جادههای استان افزایش مییابد؛
چراکه هر چه جادهها کیفیت بهتری پیدا میکنند، سرعت حرکت خودروها افزایش
مییابد.
وی میگوید: هنوز تمام تلفات جادههای استان ثبت نشده است چرا که جادهها
وسیع هستند و بخشی از آنها در خارج از مناطق حفاظت شده قرار دارند اما در
خوشبینانهترین حالت، در هر شبانه روز 5 حیوان در جادههای استان جان خود
را از دست میدهند.
اکبری میافزاید: اگر این پیشبینی حداقلی که کارشناسان اداره کل حفاظت
محیط زیست استان درباره آن اتفاق نظر دارند محاسبه شود، سالانه جمعیت قابل
توجهی از حیات وحش استان در جادهها تلف میشوند، اما بر اساس آمار ثبت شده
در مناطق حفاظت شده استان در نیمه نخست سال 100 راس حیوان در جادهها تلف
شدهاند.
گرفتاری حیات وحش در دام شکار غیرمجاز
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان میگوید: شکار غیرمجاز
نیز عامل دیگر تلفات جادههای استان است؛ به طوری که از ابتدای امسال لاشه
16 راس از پستانداران بزرگ استان از جمله کل و بز، قوچ و میش و همچنین 62
قطعه پرنده از شکارچیان متخلف استان، کشف شده است.
وی میافزاید: این تعداد لاشههای کشف شده مربوط به 34 تخلف است که در اثر
شناسایی متخلفان، 34 متخلف دستگیر شدهاند و از آنها 8 قبضه سلاح غیرمجاز
کشف شده است.
افزایش جمعیت حیات وحش با مشارکت مردم
معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اظهار میکند: در سالهای
گذشته به ویژه 2 سال اخیر، با وجود خشکسالیها، به دلیل روحیه بالای
مشارکت مردمی، همکاری بعضی شکارچیان را در قالب همیاران محیط زیست و ایجاد
قرقهای اختصاصی، روند رو به رشد جمعیت گونهها در زیستگاهها به جز شمال
استان، شاهد خواهیم بود.
«حسن اکبری» میگوید: این روند افزایشی در مناطق آزاد استان به ویژه
ارتفاعات شهرستانهای یزد، اشکذر و تفت و برخی از نقاط اردکان به صددرصد
رسیده است . اگر روحیه مشارکتی حفظ شود، میتوانیم برای اولین بار در
تاریخ، از کاهش جمعیت حیات وحش به ویژه علفخواران از جمله کل و بز، قوچ و
میش و آهو در برابر خشکسالی جلوگیری کنیم.
وی تاکید میکند: تحقق این مهم تنها با ادامه روحیه مشارکتی مردم و تقویت
آن امکان پذیر است و در کنار آن دولت نیز باید با برنامهریزی این مشارکت
را همراهی کند تا شاهد افزایش جمعیت حیات وحش استان باشیم.