گمرک استان یزد طی چند سال اخیر برای حذف بروکراسی و رفع موانع صادرات و واردات و افزایش سرعت ترخیص کالا فعالیت های زیادی انجام داده است.سرعت و دقت در ترخیص کالا مهمترین وظیفه گمرک است و کارایی گمرک به عنوان یک سازمان حاکمیتی به وسیله این دو متغییر سنجیده می شود.
این
متغیرها تابعی از عوامل مختلف هستند و در این یادداشت به سه عامل موثر بر
این متغیرها شامل الف- مجهز بودن گمرک ها به تجهیزات پیشرفته ب-
مکانیزاسیون امور گمرکی و ج- هماهنگی دستگاه های هم جوار و مرتبط در تجارت
فرامرزی اشاره می شود.
الف- مجهز بودن گمرک ها به تجهیزات پیشرفته
گمرک
ایران از کمبود تجهیزات و دستگاه های ایکس ری کامیونی رنج می برد و این
موضوع به یکی از معضلات اصلی در گمرک تبدیل شده است، کشوری مانند هلند در 8
دهم ثانیه کل کالا را ارزیابی و ترخیص می کند اما این فرایند در گمرک
ایران به دلیل کمبود دستگاه های ایکس ری با مدت زمان طولانی انجام می شود.
بنا
بر یک برآورد، گمرک ایران به 8 تا 9 ایکس ری جدید نیاز دارد تا بتواند
مرزهای کشور را امن تر کند برای تهیه دستگاه های ایکس ری، سرمایه زیادی
نیاز است که فعلا کشور قادر به تامین آن نیست با وجود همه تنگناهای اعتباری
بزودی 2 ایکس ری جدید با سرعت بالا (1200 دستگاه در روز)از سوی گمرک
خریداری می شود.
همچنین در هفته های اخیر قرارداد گمرک ایران و وزارت
دفاع مبنی بر تولید ایکس ری ملی نهایی شده است و این موضوع نویدبخش دستگاه
های ایکس ری بیشتر و افزایش سرعت و دقت ترخیص کالا در آینده است.
ب - مکانیزاسیون امور گمرکی
در
گمرک جمهوری اسلامی ایران طی چندسال گذشته اقدامات گوناگونی در زمینه
مکانیزاسیون امور گمرکی با استفاده از سامانه جامع امور گمرکی و پنجره واحد
تجارت فرامرزی صورت گرفته که ماحصل آن ایجاد تغییرات و تحولات مثبت از
جمله کاهش زمان و هزینه ترخیص کالا برای تجار و بازرگانان است.
تا همین
دو، سه سال پیش گمرکات اجرایی مملو از مراجعانی بود که برای ترخیص کالای
خود از صبح زود در برابر گمرک تجمع می کردند و پس از گرفتن شماره و ثبت
اظهارنامه، روزها و بلکه هفته ها در پیچ و خم امور اداری و بروکراسی گرفتار
بودند و مشکلات فراوانی را هم در گمرک و هم در مسیر ادارات و سازمان های
مختلف مجوز دهنده متحمل می شدند اما اکنون بدون آنکه نیازی به حضور فیزیکی
آنان باشد تنها از طریق یک کامپیوتر و با اتصال به اینترنت از دفتر کار یا
محل زندگی خود می توانند با ورود به سامانه جامع امور گمرکی تمام مراحل
ترخیص کالا را به صورت الکترونیک و با هزینه ای بسیار کمتر از گذشته انجام
دهند.
مکانیزاسیون امور گمرکی در مجموع مزایای فراوانی از جمله ارزیابی
قبل از ورود کالا به کشور و حذف کاغذبازی و بوروکراسی اداری داشته که در
نهایت به افزایش سرعت و دقت در ترخیص کالا منتهی شده است .
ج- هماهنگی دستگاه های هم جوار و مرتبط در تجارت فرامرزی
عدم
هماهنگی سازمانهای داخلی یکی دیگر از عوامل موثر در طولانی شدن روند ترخیص
کالاست، سازمان هایی مانند استاندارد، سازمان غذا و دارو در ترخیص یک کالا
مؤثر هستند و هماهنگ نبودن یا طولانی شدن امور هر کدام از این سازمانها
باعث تاخیر در ترخیص کالا می شود، پنجره واحد تجارت فرامرزی یکی از سامانه
هایی است که در چند سال اخیر در گمرک ایران پیاده سازی شده وطبق آن همه
سازمان هایی که بر اساس قانون باید به واردکنندگان کالا و مواد اولیه مجوز
ورود بدهند به صورت مجازی زیر سقف گمرک گرد هم آمدند و اکنون تقریبا همه آن
ها، مجوزها را به شکل سیستمی ارسال می کنند در حال حاضر گمرک ایران با 21
سازمان همجوار از طریق پنجره واحد مجازی به صورت الکترونیکی ارتباط دارد که
نقش موثری در افزایش سرعت و دقت ترخیص کالا در کشور داشته است.
همه این
عوامل باعث شده کالایی که قبلا برای ترخیص آن از گمرک یک ماه یا بیشتر
زمان صرف می شد الان ظرف 3 روز یا کمتر از آن ترخیص می شود اما هنوز راه
های نرفته بسیاری برای رسیدن به یک گمرک پیشرفته وجود دارد.
هدایت الله کلماتیان