بیش از 9 هزارسال است که تجربه ساخت بناهای گلی در سرزمین ما به روشهای
مختلف از کومههای محقر گرفته تا کاخها و ارگهای عظیم کانون ارزشمندی به
یادگار گذارده است.
اما اکنون باز رویش این تجربه و ارتقای آنها برای کاربرد در زندگی امروز به
واسطه ارزشهای فرهنگی و زیستمحیطی به تدریج در جهان مورد اقبال
قرارگرفته است. در حالی که معماری گلی طی سدههای گذشته در کشور ما رواج
داشت و به تدریج به فراموشی سپرده شد.
در این باره با « نریمان فرحزا » مدیر پژوهشکده معماری بومی دانشکده هنر و
معماری دانشگاه یزد به گفتو گو پرداختهایم که مشروح آن را در ادامه
میخوانید:
-
در مورد معماری گلین به عنوان معماری اصیل یزد توضیحاتی بفرمایید.
معماری بومی یزد معماری گلین است و مصالح به کار رفته در آن از نظر
زیستمحیطی مناسبترین مصالح ساختمانی شناخته شده است که قابلیت بازیافت
دارند و حداقل صدمه را به محیط طبیعی وارد میکنند. همچنین به واسطه اینکه
معماری گلین همسان با طبیعت است و نیز با توجه به بحرانهای زیستمحیطی
موجود، امروزه این نوع معماری مورد توجه بیشتری از سوی کارشناسان داخلی و
خارجی قرار گرفته است.
-
به هر حال زمان زیادی از ساخت این نوع بناها در یزد میگذرد؛ نگهداری، حفظ و مراقبت از این دیوارها چگونه است؟
تعمیر دیوار به سهولت وسادگی با ابزار ساده و مواد و مصالح خاکی امکانپذیر
است و در صورت لزوم، کوبیدن و فشردگی بخشهای آسیب دیده با هدف یکپارچگی و
همگنی را نیز میتوان انجام داد. به طور معمول هر 5نفر نیروی انسانی در
روز قادر به ساخت2/5 مترمکعب دیواره خاک فشرده هستند؛ در صورت استفاده از
خاک محل و همچنین وجود ابزار کارآمد با توجه به حداقل مصرف آب، هزینههای
ساخت با این روش قادر به رقابت با روشهای رایج است، ضمن آن که این روش به
علت استفادهنکردن از سوختهای فسیلی از نظر زیستمحیطی روشی کاملا پاک و
بدون آلایش محسوب میشود.
-
شنیده شده پژوهشکده معماری گلین ایران با موسسه کراتر فرانسه همکاری دارد. این همکاری درچه سطحی است؟
علاقهمندی و حضور طیفهای مختلف جامعه علمی اعم از اعضای هیات علمی،
مدیران اجرایی، مهندسان معمار و دانشجویان دورههای مختلف اعم از کارشناسی،
کارشناسی ارشد و دکتری باعث شد تا دورههای آموزشی معماری به سبک بومی را
با همکاری موسسه کراتر فرانسه ادامه دهیم. اعضای گروه کراتر همکاریهای ثمر
بخشی در اردکان داشتهاند و ضمن راهاندازی آزمایشگاه خاک و میز لرزه
منحصر به فرد، فعالیتهای مرمتی و نوسازی را دنبال کردند. چون هنر و معماری
و شهرسازی بومی فعالیت همخوان با محیطزیست است و هنر و معماری مدرن
آنچنان که باید توانایی رفع نیازهای مادی و معنوی انسان را ندارد، به همین
دلیل در کل دنیا رویکرد جامعی برای بازخوانی آثار گذشتگان به وجود آمده
است که به واسطه همین موضوع ارگانها و تشکلهای مردمی شکل میگیرند و
موضوع آثار گذشتگان و حفظ و مرمت آنها را پیگیری میکنند.
-
فعالیتهای پژوهشکده معماری بومی دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد در چه زمینهای است؟
کارگاه آموزشی- اجرایی معماری خاک فشرده با همکاری پژوهشکده معماری بومی
دانشگاه یزد و موسسه کراتر(CRATerre) دانشگاه گرونوبل فرانسه سال 1393در
باغشهر تفت برگزار شد. این برنامه در تداوم همکاریهای پژوهشکده معماری
بومی و موسسه کراتر به اجرا گذارده شد. حضور متخصصان این موسسه از سالهای
گذشته آغاز و در سال 1392 با برگزاری سخنرانی، دورههای آموزشی وکارگاههای
اجرایی در دانشکده هنر ومعماری دانشگاه یزد با جدیت بیشتری دنبال شد.
موسسه کراتر برای بازسازی بم، اقدام به ساخت نمونههای همساز با بوم این
منطقه کرده است؛ همچنین در بسیاری از کشورهای آفریقایی، آمریکای جنوبی و
آسیایی، از جمله هندوستان، افغانستان و پاکستان، موسسه کراتر مشغول آموزش
دادن ساخت و ساز به افراد بومی است. چند کارگاه بینالمللی آموزشی- اجرایی
در طول سال برای انتقال 3 دهه تجربه و با هدف آموزش انواع روشهای ساخت در
اقلیمها و بومهای مختلف در محل دانشکده معماری شهر گرونوبل و همچنین
کارگاهها و آزمایشگاههای کراتر در شهر لیون برگزار میشود.
-
دلیل دعوت به همکاری دانشجویان خارجی به این پژوهشکده چه بوده است؟
دعوت از برخی دانشجویان خارجی برای همکاری با این پژوهشکده به دلایلی صورت
گرفت. از آنجایی که آنها روشهای خاصی برای مستند سازی اطلاعات دارند، از
آنها دعوت شد تا در این زمینه با پژوهشکده همکاری کنند. در حال حاضر
پژوهشکده معماری گلین دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد به عنوان تنها
پژوهشکده معماری گلین و معماری بومی در ایران فعالیت دارد و بیشترین ارتباط
و همکاری را با کشورهای آلمان، ایتالیا، انگلیس و فرانسه برقرار کرده است.