مگر می شود سفر به دومین شهر تاریخی جهان واولین شهر خشت و خام جهان بدون
خاطره بماند.کهن شهر یزد اینقدر اثر و ابنیه تاریخی دارد که شاید ماهها وقت
یک گردشگر را به خود مشغول کند.جاذبه هایی که برای هرعلاقه مند به حوزه
سفر و گردشگری جذاب و دیدنی است. دومین شهر تاریخی جهان برترین جاذبه های
گردشگری، تاریخی و میراث فرهنگی زیادی دارد که هر کدام از آن ها می تواند
به تنهایی جاذبه ای منحصر به فرد برای بازدید گردشگران و دوستداران میراث
فرهنگی و تاریخ ایران و جهان باشد. این شهر به شهر بادگیرها معروف است. به
دارالعباده، شهر دوچرخه‌ها، شهر شیرینی، شهر قنات و قنوت و قناعت و شهر آتش
و آفتاب.
تاریخ نویسان معتقدند که قدمت یزد به پیش از اسلام می رسد.
عده ای هم می گویند که شاید شهر تاریخی یزد را باید در نقطه دیگری غیر از
مکان کنونی آن جستجو کرد. اما با این حال قدمت بسیاری از آثار تاریخی کشف
شده در شهر یزد به قرن پنجم هجری باز می گردد. در عین حال کشف بناهای دیگری
متعلق به قرن های دوم و سوم هجری، تردیدها را در تخمین قدمت شهر یزد بیشتر
می کند. در هر صورت تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از
میلاد فراتر رفته است، به طوری که در عهد پیشدادیان طایفه های در حال کوچ
از بلخ به پارس، این سرزمین را یزدان نامیدند و از آن زمان به بعد یزد محل
عبادت شد. یزد را از آن جهت امن ترین شهر می دانند که جنگ و بلایای طبیعی
تاکنون نتوانسته به آن صدمه ای وارد کند. به همین دلیل است که تاریخ نویسان
از آن به عنوان امن ترین شهر ایران یاد کرده اند. مارکوپولو جهانگرد
ایتالیایی نیز درباره یزد می گوید که تجار جاده ابریشم این شهر را به لحاظ
امنیت مالی و جانی آن دوست دارند.
اولین های تاریخ را در یزد ببینید
1.بافت
تاریخی: بافت تاریخی شهر یزد با مساحتی در حدود ۸۰۰ هکتار را می توان
گسترده ترین و اصولی ترین بافت تاریخ ایران دانست که تجربه های متفاوتی در
زمینه مداخله متولیان امر در شبکه معابر را در خود جای داده است. بافت
تاریخی یزد به عنوان دومین بافت خشتی دنیا و دست نخورده ترین بافت تاریخی
کشور به شماره ۱۵۰۰۰ در فهرست ملی ثبت شده است.
2.نارین قلعه: قدیمی
ترین بنای ساخته شده از خشت در دنیا نارین قلعه یا کهندژ نام دارد که در
شهر باستانی میبد بر فراز تپه ای بلند بنا شده و بر تمامی شهر میبد و
پیرامون آن دید دارد. تاکنون کشوری ادعا نکرده است که بنایی قدیمی تر از
کهندژ دارد. کهندژ نام دژهای کهنی است که در آغاز پیدایش شهرها بنا شده
اند. این دژها در دوره پیش از اسلام و بیشتر در دوران ماد، هخامنشی و
اشکانی ساخته شده و بناهایی تک و پر تراکم بودند که بر فراز تپه‌های طبیعی
یا مصنوعی می‌ساختند.
3.قنات زارچ: طولانی ترین قنات ایران به نام "قنات
زارچ" با طول صد کیلومتر در استان یزد قرار دارد. این قنات یکی از کهن
ترین قنات های ایران به شمار می آید که سابقه ای بیش از سه هزار سال دارد.
طول کوره قنات زارچ بیش از ۷۱ کیلومتر بوده و تعداد چاه های آن دو هزار و
۱۱۵ حلقه شمارش شده است.
4.سروابرکوه: سرو چهار هزار ساله ابرکوه را می
توان مسن ترین موجود زنده جهان نامید. هر چند که گفته می شود در کشور سوئد
نیز درختی وجود دارد که از سرو ابرکوه قدیمی تر است اما اکنون از درخت پیر
سوئد تنها ریشه های آن باقی مانده در حالی که سرو کهنسال شهرستان ابرکوه با
۲۵ متر ارتفاع ۱۸ متر محیط و ۵٫۱۱ متر اندازه دور تنه در قلب ایران زنده و
سبز است و آرام آرام زندگی می کند.
5.بادگیرباغ جهانی دولت آباد:
بلندترین و منحصر بفرد ترین بادگیرهای جهان را تنها می توان در استان یزد
پیدا کرد. بادگیر باغ دولت آباد یزد در شمار زیباترین بادگیرهای دوره زندیه
و قاجاریه با قدمتی ۲۷۰ ساله به عنوان بلندترین بادگیر جهان به حساب می
آید. این بادگیر که نمونه ای از معماری دوره زندیه را داراست در سال ۱۱۶۰
هـ.ق توسط محمدتقی خان یزدی مشهور به خان بزرگ سرسلسله خوانین یزد ساخته
شد. این بادگیر ارتفاعی به طول ۳۳ متر و ۸۰ سانتی متر دارد و از خصوصیات
بارزش هشت ضلعی بودن آن است که باعث می شود باد در هر جهت به راحتی و به
سرعت به قسمت زیرین آن هدایت شود و پس از برخورد به سطح آب حوضچه زیر
بادگیر، هوای خنکی در داخل آن ایجاد کند. در کنار این بادگیر باغی شامل سه
عمارت هشتی و سردر و تالار آینه نیز موجود است که بهشت آیین خوانده می شود و
دارای نقوش اسلیمی است. این باغ مدت ها محل اقامت کریم خان زند در یزد بود
و از نظر طراحی در شمار زیباترین باغ های دوره زندیه و قاجاریه محسوب می
شود.
6.وقت الساعت: قدیمی ترین ساعت شهری ایران در میدان وقت الساعت یزد
نصب شده است. این ساعت آفتابی به استناد کتاب جامع مفیدی نخستین ساعت شهری
است که فردی به نام ابوبکر ساعت ساز یزدی آن را در سال ۷۲۵ هجری قمری در
مدرسه رکنیه در جوار مسجد جامع یزد نصب کرد. این مکان بعدها به نام میدان
وقت الساعت شهرت یافت.
7.نخل چوبی: نخل چوبی میدان امیر چخماق به عنوان
قدیمی ترین نخل چوبی ایران با ۴۵۰ سال عمر متعلق به عصر صفوی و به نخل
حیدری ها معروف است. بلندی این نخل ۸٫۵ متر و اضلاع آن نیز ۸٫۵ در ۸٫۵ متر
است. این نخل مجموعه مشبکی از چوب های تراشیده شده با گره چینی ها و تیرهای
بزرگ است که تقریبا به شکل درخت سرو (نماد آزادگی) ساخته شده است. اما
بزرگترین نخل ایران نیز با همین ویژگی ها در شهرستان زارچ قرار دارد. یزدی
ها رسم دارند که در ایام سوگواری امام حسین(ع) مراسم نخل گردانی اجرا کنند.
این نخل توسط ۱۵۰ نفر در میان مردم گردانده می شود تا مراسم ویژه آن نمادی
باشد برای آزادگی و مظلومیت امام سوم شیعیان.
8.مسجد فهرج: ساخت مسجد
جامع فهرج واقع در ۳۰ کیلومتری شهر یزد، به نیمه اول قرن اول هجری برمی
گردد. این مسجد، تنها مسجد جهان اسلام است که ساختمان آن از ابتدا تاکنون
هیچ تغییری نکرده است. اگرچه در میان باستان شناسان اختلاف نظر وجود دارد
اما ظاهرا مسجد جامع فهرج قدیمی ترین مسجد ایران است. مسجد جامع فهرج
کماکان زنده و پویا بوده و در آن نماز جماعت برپا می کنند.
9. مسجد جامع
یزد:مسجد جامع بزرگ یزد یکی از شاهکارهای معماری و تاریخی جهان به شمار می
رود و به جرات می توان گفت دارای بلندترین مناره های جهان است. بنای این
مسجد با عظمت قرن هاست که از فراسوی تاریخ تمدن این سرزمین می درخشد به
نحوی که در کتب تاریخی یزد آمده است: "مسجد را بر جای آتشگاه ساسانی ساخته
اند و سنگ بنای آن توسط علاء الدوله گرشاسب نهاده شده است". مسجد جامع قدیم
در قرن ششم هجری قمری و به دستور گرشاسب از نوادگان علاء الدوله
کالنجارساخته شد و بنای اصلی مسجد کنونی از آثار "سید رکن الدین محمد قاضی"
است. دو مناره مسجد که ارتفاع تقریبی آن از کف تا نوک به بیش از ۵۲ متر می
رسد، دارای قطری در حدود هشت متر است که در دوره صفوی به بنا افزوده شده
اما در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی فرو ریخت و دوباره تجدید بنا شد. بلندای این
مناره ها و اینکه کاشی کاری منحصر به فردی حتی در اوج مناره ها انجام شده،
تعجب همگان را بر می انگیزد زیرا این مناره ها هرچه به سمت بالا رفته
باریکتر شده و تنها یکی از آن ها دارای پلکان است از اینرو ظرافت کاشی کاری
در این ارتفاع به واقع قابل تحسین است.
10.دخمه یزد: دخمه محلی است که
زرتشتیان، مردگان را بر طبق آداب دینی در آن می نهادند اما از وقتی که به
دفن کردن در گورستان پرداخته اند، استفاده از دخمه متروک شده است. بیشترین
این دخمه ها در یزد قرار دارد چون در این شهر زرتشتیان زیادی زندگی می
کردند. دخمه قدیمی یزد حدود سی سال است که دیگر مورد استفاده نیست، دخمه
مانکجی لیمجی هاتریا، دخمه چم تفت، دخمه شریف آباد اردکان، دخمه ترک آباد
اردکان تنها نام تعدادی از دخمه های زیاد موجود در یزد است. سرپرستی این
دخمه ها را انجمن زرتشتیان بر عهده دارد.
11.آب انبار شش بادگیری: آب
انبار شش بادگیر یزد به دلیل دارا بودن شش بادگیر به این نام معروف شده و
تنها آب انبار شش بادگیر جهان است. سه بادگیر آن از ابتدا ساخته شده بود و
سه بادگیر دیگر بعدها به آن اضافه شده است، با کمی دقت در شکل بادگیرها
تفاوت سه بادگیر قدیمی با دیگر بادگیرهای آن را می توان مشاهده کرد. شش
بادگیر آب انبار با توجه به شرایط اقلیمی و جهت باد در این منطقه به شکل
هشت وجهی هستند. شهر یزد همچنین دارای تنها آب انبار هفت بادگیری جهان با
دو مخزن است که در روستای عصر آباد قرار دارد.
12.کارونسرای دایره ای:
غیر از همه جاذبه های منحصر به فردی که در شهر یزد وجود دارد، می توان تنها
کاروانسرای دایره شکل ایران را هم در شهرستان مهریز در مسیر یزد به کرمان
مشاهده کرد. کاروانسرای زین الدین یکی از ۹۹ کاروانسرایی است که شاه عباس
در ایران ساخته با این تفاوت که معماری آن دایره ای است. اکنون از این
کاروانسرا به عنوان یک اقامتگاه سنتی و جاذبه گردشگری یاد می شود. می گویند
که اقامت در این کاروانسرای ۴۰۰ ساله و دیدن آسمان پر ستاره اش امری است
که با آن تجربه سفر به یزد، تاریخی ترین شهر جهان کامل می شود.
مکان های پربازدید برای گردشگران
1.مجموعه
امیرچخماق: امير جلال الدين چخماق از سرداران و امرا شاهرخ تيموری و حاکم
يزد با همکاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی يزد مجموعه ای شامل
تکيه، ميدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه، آب سرد و از همه
مهمتر مسجد امير چخماق را بنيان نهادند. سنگ نصب شده در کرباس مسجد، به طرف
ميدان و نثر وقفنامه بر آن به خط نسخ می باشد و شبکه های ظريف از کاشی های
معرق، دور خارجی گنبد محراب صفه ی اصلی با طاقنمای مقرنس کاری شده قرار
دارد و اين مسجد را از نظر مرتبه زيبايی بعد از مسجد جامع قرار داده است.
اين بنا مسجد جامع نو نيز ناميده شده است. اين مجموعه در قرن هشتم هجری
قمری بنا نهاده شده است.
2.آتشکده زرتشتیان: يکی از اماکن مربوط به
زرتشتيان آتشکده ی آنها است. اين بنا در خيابان آيت الله کاشانی واقع
گرديده و شامل ساختمان مشجّری است که در قرن اخير ساخته شده است. در اين
محل آتش مقدس که برای زرتشتيان مقدس می باشد و دارای قدمتی چند ساله بوده و
بايد هميشه روشن نگه داشته شود، نگهداری و از آن مراقبت می شود. شايان ذکر
است که قدمت آتش آتشکده به هزار وپانصد سال می رسد. ساختمان اصلی در و سط
حياط و بر بلندی قرار دارد و آنرا درختانی هميشه سبز احاطه کرده اند. حوضی
بزرگ در محور ورودی بنا به آن زيبايی خاصی بخشيده است. آتش در محفظه ای
بلندتر از سطح زمين در اتاقی نسبتا وسيع و دور از تابش خورشيد قرار گرفته و
اتاقهايی برای مراسم نيايش پيرامون آن طراحی شده است.
3.خانه لاریها:
اين خانه در سال 1286 قمری ساخته شده ،مالک آن حاج محمد ابراهيم لاری بوده
است. سابقاً بعنوان خانقاه نعمت اللهی از آن استفاده می شد. مساحت آن حدود
1700متر وزير بنائی معادل 1200متر مربع را داراست. درها، پنجره ها ، ارسی
ها و اتاقهای آئينه کاری و نقاشی شده آن يکی از نمونه های زيبا و عالی خانه
های اعيانی قرن سيزدهم است.
4.مدرسه ضیاییه: اين ساختمان مشهور به
زندان اسکندر می باشد و متعلق به قرن 631 هجری قمری است وبانی آن شرف الدين
علی رضی است اين مدرسه در محله نهادان و درمجاورت بقعه دوازده امام قرار
دارد.
5.مجموعه خان: حمام خان به گرمخانه نور نيز شهرت دارد. سابقه ی
احداث حمام به سال 1212 هجری قمری بر مي گردد و در تاريخ 1242 هجری قمری
مورد تجديد بنا و تزئينات قرار گرفت. تزئينات حمام خان بسيار ساده بوده است
بطوريکه مهمترين تزئين آن نقاشيهای بخش شاه نشين می باشد. مساحت حمام1170
مترمربع و زير بنای آن 900 متر مربع می باشد.
6.برج وباروی قدیم یزد:
درگذشته شهرها برای درامان ماندن از هجوم غارتگران ودشمنان،مجهز به حصار
وبرج وخندق ودروازه قلعه می شدند. یزد از معدود شهرهایی است که هنوز قسمت
هایی از برج و باروی آن پابرجاست . امروزه از حصار یزد و برج های گسیخته و
متصل به آن که در عهد " جامع جعفری " تعداد نود برج بود و هر برج ، بیست
مستحفظ داشت ، قسمت هایی کمی به باقی مانده است.
7.یخچال میبد: این
یخچال با قدمتی که به پیش از دوره قاجار می رسد یکی از معدود یخچال های به
جای مانده در استان یزد است که از خشت و گل ساخته شده است. بخش های عمده
این بنای باشکوه عبارتند از: دیوارهای سایه‌انداز حوض یخ‌بند مخزن یخچال و
گنبد. دیوارهای شرقی و غربی و جنوبی آن در زمستان سایه سار سردی در محوطه
شمالی یخچال فراهم می ساخته که در شب های چله با انداختن آب قنات به حوض
پهناور و کم عمق آن محوطه و تکرار این کار در شب های متوالی قطعات بزرگ یخ
ساخته می شده و پس از شکسته شدن به مخزن یخ در زیر گنبد یخچال منتقل می
گردیده است. گنبد خشتی بزرگ یخ های انباشته را نگه می داشته که در تابستان
از آن برای استفاده کاروانیان و مردم بهره برداری می کردند.
8.باغ
پهلوانپور مهریز: از بناهای تاریخی که طبیعت و هنر معماری را در کنار هم به
خود اختصاص داده باغ «پهلوان پور» است. قسمت هایی از این بنا در اواخر دور
قاجار ساخته شده و بخش های دیگری از آن به دستور « علی پهلوان » بنا شده
است که قدمتی صد ساله دارد.
9.قلعه مروست: این قلعه بر فراز تپه ای در
مرکز مروست قرار دارد و قبلا دو طبقه بوده که طبق زیرین آن تخریب شده است و
قدمت آن به بیش از 800 سال قبل می رسد.
10.آسیاب تاریخی تفت: تنها
آسیاب دایر در تفت آسیاب گرمسیر است. شهرستان تفت را از لحاظ تعداد آسیاب
ها می توان شهر آسیاب های آبی نامید که تعداد آنها به بیش از 18 عدد می رسد
و نشان از آن دارد که تفت روزی صادرکنند آرد بوده است.
پتانسیل های گردشگری دیگر در یزد
1.هفده
موزه در استان یزد فعال است. موزه های آب، آیینه روشنایی، سکه و مردم
شناسی حیدرزاده، مردم شناسی ابرکوه، مردم شناسی مهریز، مردم شناسی اردکان،
وزیری، رجال، علوم طبیعی و پست میبد از اماکن دیدنی استان یزد هستند.
2.صنایع
دستی یزد: فرشبافی عمده ترین صنایع دستی استان یزد است که نیمی از آن به
خارج از کشور صادر می شود و بقیه در داخل کشور به فروش می رسد، از دیگر
صنایع دستی این استان زیلوبافی را می توان نام برد که مهمترین مرکز این
صنعت شهرستان میبد است و قدیمی ترین زیلو با طرح زیبای محرابی را می توان
در موزه تخصصی زیلوی این شهرستان دید که مربوط به سده ۸۰۸ هجری قمری
است.همچنین این استان تنها استان کشور است که هنوز در آن ایکات و دارایی
بافته می شود و ترمه های این شهر همواره مورد توجه جهانگردان و گردشگران
بوده است.سبدبافی، زرگری سنتی، چاقوسازی، منبت کاری، خراطی، گیوه بافی و
آهنگری از دیگر صنایع دستی استان یزد است. مهمترین کالاهایی که به عنوان
سوغات استان یزد مطرح هستند، می توان ترمه سفال، شیرینی های سنتی نظیز لوز،
باقلوا، قطاب، پشمک و سوهان یزدی را نام برد.